‘Iemand vroeg: ‘Ben jij Joods?’ Ik zei: ‘Vroeger wel, maar nu niet meer.’’


Nolan (11), Kathelijne (11) en Marius (11) vertellen het verhaal van Herbert Sarfatij 3 jaar toen de oorlog begon.
Veeteeltstraat 86 boven, BetondorpAmsterdam-Oost

Wij interviewden Herbert Sarfatij. Hij kwam bij ons op school en kon echt goed vertellen. We waren verbaasd toen hij zei dat hij als klein kind ook een ster wilde dragen.

Hoe merkte u dat het oorlog was?
“Mijn vader was zeeman bij de koopvaardij en werd al in 1939 naar Amerika gestuurd, om uit de handen van de Duitsers te blijven. Ik was nog heel klein toen de oorlog begon, maar ik herinner mij dat alles verduisterd was. Ook de vliegtuigen die overvlogen en het geluid als er iets geraakt was. De dag daarna vonden wij dan scherven op straat en op de daken. Bij de Gooiseweg zaten veel veel Duitse soldaten, ze marcheerden door de buurt en zongen strijdliederen.”

Hoe was het voor u als Joods jongetje in de oorlog?
“Mijn hele familie is Joods, op een gegeven moment moest iedereen een ster dragen, behalve ik. Ik was nog te jong. Ik was heel jaloers op mijn oudere broer die er wel eentje op moest, want ik vond hem erg mooi. In 1943 moesten we onderduiken. De eerste keer gingen we met z’n drieën, mijn moeder, broer en ik. Ik zei tegen iedereen: ‘Ik ben Joods, jij ook?’ Dat was gevaarlijk, dus moest ik daar weg. Toen iemand vroeg: ‘Ben jij Joods?’, zei ik: ‘Vroeger wel, maar nu niet meer.’ Ik vond het reuze interessant. Ze hebben mij nogmaals ingeprent dat het gevaarlijk was en dat ik nooit mocht zeggen dat ik Joods was. Ik kwam alleen in Friesland terecht, was zogenaamd een evacué uit Rotterdam en had een valse identiteit. Toen een volwassen iemand mij vroeg of ik Joods was, heb ik volgehouden dat ik dat niet was. Toen was het goed en kon ik blijven.”

Hoe kwam u in Friesland terecht?
“Er was een organisatie die kinderen liet onderduiken. Drie zusters, studentes, werkten daarvoor. Een van hen bracht mij met de trein naar Friesland. Er was daar een huisarts die de kinderen verdeelde over verschillende huizen. Het hele dorp wist ervan. Ik kwam terecht bij een weduwe met meerdere kinderen. Ze zagen in mij een speelkameraadje voor het nakomertje. Je kreeg een valse naam die op je eigen naam leek. Ik heette Egbert. Ook was de geboortedatum hetzelfde, zodat  je je niet kon vergissen. De boerderij waar ik kwam was erg eenvoudig. Ik was als stadsjongen niet gewend aan het primitieve. Ik kreeg nekkramp en was bijna dood.”

Was u bang tijdens de onderduik?
“Ik was nog jong en heb al snel een knop in mijn hoofd omgedraaid. Ik kon mij goed aanpassen. Het was ook heel plezierig in die familie. Ik ben wel een keer heel erg bang geweest: toen ik weer beter was ging ik helpen op het land. Ik zag vanuit de verte een Amerikaanse bommenwerper aankomen. Hij vloog heel laag en kwam steeds dichterbij, steeds lager. Uiteindelijk vloog hij vlak over het huis en het scheelde maar een haar of hij crashte op het huis. Ondertussen sprongen er mensen uit. De piloot dacht dat iedereen eruit was en sprong zelf als laatste, maar er bleken nog drie mannen in te zitten. Zij zijn omgekomen. De piloot werd snel bij ons naar binnen gebracht. Het vliegtuig was tijdens een bombardement op Emden geraakt en probeerde terug te komen. De piloot is uiteindelijk door de Duitsers opgepakt.”

Heeft u uw familie nog teruggezien?
“Omdat ik zo goed was ondergedoken, met valse identiteit, duurde het lang voordat ze wisten waar ik zat. Op een dag moesten mijn onderduikvriendje en ik naar de kapper, dat vonden we vreemd, want dat deed je niet zomaar. Toen ik weer op de boerderij kwam zaten daar twee mensen die mij vreemd waren. Ik vroeg in het Fries, want dat sprak ik alleen nog maar: Wie zijn dat? Mijn moeder was in tranen. Ze lieten een foto van mijn broer zien, die herkende ik wel. We zijn naar Amsterdam gegaan. Onze spullen waren voor de onderduik in bewaring gegeven bij buren. We hebben alle spullen teruggekregen. Behalve ons huis, die werd bewoond door andere mensen.”

foto’s: Marieke Baljé

 

Contact


Heb je een vraag aan ons? Wilt u meedoen als verteller, als basisschool, of een bijdrage leveren door een interview te begeleiden? Neem contact op, we helpen graag verder.

Christine: +31 6 816 834 18

NL41 TRIO 0254 753892