Winderig en koud, dus al zijn ze een kwartier te vroeg, Cleo, Doris en Juul van de Dongeschool bellen vast aan bij Lia van der Lugt-Gilbers. Ze zijn meteen welkom in de gezellige, en warme, woning. De kinderen hebben zelf rozen voor Lia meegenomen. Ze krijgen er limonade, koekjes, paaseitjes én een persoonlijk verhaal voor terug.

Zaten uw ouders in het verzet?
‘Nee, maar onze buurman ome Rinus was een echte verzetsheld, al hebben ze daar verder nooit over gesproken. Wij hadden geen onderduikers thuis. Ik denk ook niet dat het ooit gevraagd is, want mijn moeder had nooit nee kunnen zeggen. Zij heeft ons echt door de oorlog heen geholpen. Ze kon goed naaien en naaide de hele dag bij boer De Vries, die een boerderij langs de Amstel had. Aan het eind van de dag kreeg ze dan twee flessen melk waar de room nog opzat mee naar huis. Zo hield ze ons in leven. Mijn vader moest onderduiken, anders werd hij opgepakt om in Duitsland te gaan werken. Hij verstopte zich gewoon in ons huis, in een kamertje met een stoel en een rare kast die gemarkeerd was, zodat je niet kon zien dat het een kast was.’

Wist u wat er met de Joodse mensen gebeurde?
‘Ik wist dat ze werden weggehaald omdat ze Joods waren. Aan de overkant bij ons woonden in een rij huizen op de eerste etage allemaal Joodse mensen, en die werden op een dag allemaal opgehaald. Eén meisje daar had het geluk dat haar vader niet Joods was. Maar ze was wel heel bang. Ik zie haar nog zo met mijn moeder op straat staan toen dat gebeurde. Dat waren wel heftige momenten. Wij realiseerden het ons niet zo erg, maar nu ik ouder word, komt de tragiek zo naar boven.’

Hoe was de Hongerwinter voor u?
‘We hebben heel veel honger gehad. De gaarkeuken was bij de St. Catharinaschool en daar stonden van die grote gamellen met gore pap en soep. Rijen mensen schepten dat eten in hun pannetje, vreselijk. Maar er gebeurden ook hele goeie dingen in de oorlog. De slager had iedere avond verschillende kinderen aan zijn tafel. Bij de kapper hingen lijsten met namen van welke kinderen wanneer aan de beurt waren. En dat deed de bakker ook, mooi hè?
Er was geen licht ’s avonds, geen gas, niks. We hadden zo’n klein potje, met een héél klein laagje olie erop en daar zat een drijvertje op, net zoals een theelichtje. Dat dreef dan op de olie en dan moest je niet hard ademen, want dan ging het pitje uit. Bij dat kleine lichtje deden we spelletjes.’

Hoe was het na de bevrijding?
‘Hier aan de overkant was een vrouw die wat had geheuld met de Duitsers. Haar hebben ze uit wraak kaal geschoren. Mijn moeder was razend. Dat doe je niet. En die vrouw had een zoon, Jaap, een jong jochie nog. Jaap heeft toen alle krullen van zijn moeder opgeraapt en er een soort pruik van gemaakt door ze aan een hoedje te plakken. Heel triest vond ik dat. Heel veel later, na de oorlog, heb ik Jaap nog een keer ontmoet. Het was leuk om hem te zien, maar ik heb hem nooit verteld dat ik me dat voorval nog heel goed kan herinneren en hoe erg ik dat vond.’

              

Jolien, Juul en Giulla van de Twiskeschool kunnen het bijna niet geloven dat de moeder van Hennie de Kat verraden is voor geld. En dat ze daarna in zo veel verschillende kampen terechtkwam. ‘Het is fijn dat u nu ons uw verhaal kunt vertellen’, zeggen de kinderen. ‘Ja’, antwoordt mevrouw De Kat, ‘want het is verschrikkelijk wat er is gebeurd is, zoiets mag nooit weer gebeuren.’ Binnenkort viert ze trouwens haar 90^e verjaardag, samen met haar dochter die 60 wordt, en haar kleindochter die dan 30 wordt…wat een toeval!

Ging u tijdens de oorlog gewoon naar school?
‘Tot 1942 ben ik op school gebleven. Ik zat op de Mulo, maar ik zakte telkens voor mijn examens want ik was vaak ziek. Ik had malaria en tijdens zo’n malaria-aanval was ik rillerig en had ik hoge koorts. In Noord hadden veel mensen malaria. Het kwam van de muggen uit de haven, die waren meegekomen op de schepen uit de tropen. Later hebben ze alle huizen in Noord met poeder ingespoten tegen de malariamug.’

Kende u mensen die in het verzet zaten?
‘Mijn moeder zat in het verzet. We hadden regelmatig Joodse onderduikers in huis. Op een gegeven moment hadden we zes mensen in huis: Ab van der Linden, later zou hij de kelner van Tita Tovenaar spelen, zijn vrouw, twee tantes van hem en een vriend met diens vrouw. Ze verstopten zich in huis. Achter de trap, achter een boekenkast, hadden we een gat in de muur gemaakt waar vier onderduikers konden schuilen in geval van gevaar. Twee anderen konden op de balken op de vliering schuilen. We hebben het één keer voor proef uitgeprobeerd, maar gelukkig hoefden ze er nooit in. Toch ging het mis. Op een dag hoorde ik op mijn werk dat mijn moeder was opgepakt. Ze was samen met twee mannen en de oudere vrouw die bij ons zaten ondergedoken, gearresteerd door de Sicherheidsdienst. De onderduikers hebben de oorlog niet overleefd. Als ik daar aan denk, vind ik het heel erg. Mijn moeder is vanuit de gevangenis aan de Amstelveenseweg naar Kamp Vught gestuurd. Sporadisch ontvingen we brieven van haar, die heb ik nog steeds. Vlak voor het kamp werd bevrijd, zijn alle mensen in treinen weggevoerd, ook mijn moeder. Ze is naar Ravensbrück gebracht, in het noorden van Duitsland, een vreselijk kamp. En vanuit Ravensbrück is ze met tweehonderd Nederlandse vrouwen naar een vrouwenkamp net buiten Dachau vervoerd, helemaal in Zuid-Duitsland. Dat is haar geluk geweest want Ravensbrück had ze waarschijnlijk niet overleefd. In Dachau moest ze werken in de Agfa-fabrieken, munitie en gasmaskers maken. Uiteindelijk is ze bevrijd door het Zwitserse Rode Kruis. In Dachau is ze overigens vrij behoorlijk behandeld, ze werd daar niet gemarteld. Ze hadden daar een bewaker die gedwongen was om te bewaken. Dat was een hele goede man die veel voor de vrouwen heeft gedaan. Mijn moeder is later nog bij zijn ouders in huis geweest en ik heb nog jaren contact gehad met de zusters van die man.’

Weet u nog dat uw moeder thuis kwam?
‘Dat was in juli, pas een paar maanden na de bevrijding. Ik weet nog dat we iedere dag naar het Centraal Station gingen, naar de achterkant bij de De Ruijterkade, want daar kwamen de treinen uit Duitsland aan. Op een avond, nadat we weer een dag tevergeefs bij het station hadden gestaan, kwam er een buurmeisje naar ons die zei: ‘Je moeder komt eraan!’ Nou, ik heb mijn vader nog nooit zo hard zien lopen. Ik heb een foto van mijn moeder toen ze net terugkwam, ze woog nog maar 40 kilo. Mijn moeder heeft heel weinig verteld over wat ze heeft meegemaakt. Het is dat we spulletjes, brieven en foto’s hebben gevonden, daarom weten we nu zoveel.’

   

Jolien, Juul en Giula interviewen Hennie de Kat. Ze vinden het ongelofelijk dat haar moeder verraden is voor geld en dat ze zo lang in zoveel verschillende kampen gezeten heeft. ‘Het is fijn dat u ons nu uw verhaal kunt vertellen.’ Hennie knikt. ‘Ja, want het is verschrikkelijk wat er gebeurd is en zoiets mag nooit weer gebeuren.’

Tijdens de oorlog ging u toen ook gewoon naar school?
‘Nou, ik ben tot 1942 op school gebleven. Ik zat op de Mulo maar ik zakte steeds, want ik was veel ziek, ik had malaria. Dan was ik om de dag heel erg ziek en rillerig met hoge koorts. Veel mensen in Amsterdam-Noord hadden malaria. Toen hebben ze op een gegeven moment alle huizen in Noord met poeder ingespoten. Het kwam van de muggen uit de haven. Die waren meegekomen op de schepen uit de tropen.’

Kende u mensen die in het verzet zaten?
‘Mijn moeder zat in het verzet. We hadden regelmatig Joodse onderduikers in huis. Op een gegeven moment hadden we zes mensen in huis. Ab van der Linden, de kelner van Tita Tovenaar met zijn vrouw, twee tantes van hem en een vriend met zijn vrouw. We hadden namelijk een trap naar boven maar dan had je beneden een kast staan met boekenplanken en verder helemaal dicht. En daarachter hadden we een gat in de muur gemaakt en daar konden ze dan met z’n vieren in als er onraad was. De twee anderen zaten dan op de vliering op de balken. We hebben het maar één keer voor proef uitgeprobeerd. Gelukkig zijn ze verder nooit geweest.’

Was het niet gevaarlijk voor uw moeder?
‘Ik was aan het werk in de stad. Ik werkte bij de krant Het Volk. Op een gegeven moment hoorde ik op mijn werk dat mijn moeder opgepakt was. Hoe ik dat precies hoorde dat weet ik niet meer want we hadden natuurlijk geen telefoon. Maar ze is samen met de twee mannen en de oudere dame die bij ons ondergedoken zat opgepakt door de Sicherheitsdienst. Zij hebben het alle drie niet overleeft. Die herinneringen daaraan, die zijn heel erg.  Mijn moeder is vanuit de gevangenis op de Amstelveense weg naar Kamp Vught gestuurd. Daar vandaan ontvingen we sporadisch brieven, die heb ik nog steeds. Vlak voor het kamp bevrijd werd, zijn alle mensen die daar zaten in treinen weggevoerd, mijn moeder was daarbij. Ze is toen naar Ravensbrück gebracht, dat ligt in het noorden van Duitsland. Dat was een vreselijk kamp. Op een gegeven moment zijn vanuit Ravensbrück 200 Nederlandse vrouwen naar een vrouwenkamp net buiten Dachau vervoerd, dat is helemaal in Zuid Duitsland. Dat is eigenlijk haar geluk geweest. Ravensbrück had ze waarschijnlijk niet overleefd. Daar kwam ze te werken in de Agfa-fabrieken. Ze moest daar munitie maken en gasmaskers. Daar is ze uiteindelijk bevrijd door het Zwitserse Rode Kruis. In Dachau is ze vrij behoorlijk behandeld, ze werd daar niet gemarteld of zo. Ze hadden daar een bewaker, die gedwongen was om te bewaken en dat was een hele goede man, die heeft heel veel voor de vrouwen gedaan. Mijn moeder is toen nog bij zijn ouders in huis geweest. Ik heb nog jaren contact gehad met de zusters van die man.’

Weet u nog dat uw moeder thuis kwam?
‘Dat was pas in juli 1945, een paar maanden na de bevrijding. Ik weet nog dat we iedere dag naar het Centraal station gingen naar de achterkant bij de De Ruijterkade, daar kwamen de treinen aan die uit Duitsland kwamen om te kijken of ze kwam, want we wisten al wel dat ze nog leefde. We hadden daar de hele dag tevergeefs gestaan. ’s Avonds kwamen we weer thuis en toen kwam er een buurmeisje aan en die zei: “Je moeder komt eraan”. Nou ik heb mijn vader nog nooit zo hard zien lopen. Ik heb een foto van mijn moeder toen ze terug kwam, ze woog nog maar 40 kilo. Mijn moeder heeft heel weinig verteld van wat ze heeft meegemaakt. Het is dat we spulletjes, brieven, foto’s hebben gevonden, daarom weten we nu zoveel.’

Binnenkort viert mevrouw de Kat haar 90e verjaardag, Ze viert het samen met dochter die wordt 60 en haar kleindochter, die wordt dan 30.