Op een vrijdagmiddag gaan Leon, Stella, Denis en Noud op bezoek bij Angelica Goyenecheau in Eindhoven. Het is een gezellige jaren-dertigwoning, waarin ze inmiddels al meer dan twintig jaar woont. De leerlingen van basisschool Strijp Dorp kunnen aan de inrichting zien dat ze houdt van levendigheid, kleur en vrolijkheid. Mevrouw Goyenecheau (1972) kwam in 1997 vanuit Mexico naar Nederland.

Om welke reden kwam u naar Nederland?
‘Ik had een hele leuke Nederlandse man leren kennen toen ik in Mexico woonde. Ik kwam hem tegen op de bruiloft van mijn zus. Zij is ook met een Nederlandse man getrouwd. Deze relatie was na drie jaar voorbij. Mijn voorouders komen uit Baskenland. – ze laat zien op de wereldbol welke reis zij hebben gemaakt – en verhuisden naar Mexico.’

Waarom ging die relatie uit?
‘Soms blijken mensen toch niet zo goed bij elkaar te passen als ze dachten. Dan is de liefde over en kun je beter uit elkaar gaan. Dat is bij mijn eerste relatie dus ook gebeurd. ‘

Hoe was het om in Nederland te komen?
‘Het was voor mij wat makkelijker dan voor anderen omdat mijn zus hier al woonde. Zij kon mij helpen met het zoeken van werk, een woning en ook bij het leren kennen van het Nederlandse systeem. Maar het kostte wel even moeite om mijn draai te vinden.’

Wat voor werk heeft u gedaan toen u in Nederland aankwam?
‘Ik begon bij een pakketjesbedrijf in de buurt van Eindhoven Airport. Via mijn vriend kwam ik terecht bij ASML. Mijn werk bestond uit het printen van handleidingen voor machines. Ik heb goede herinneringen aan die tijd.

Ik werkte vooral met Engelse mensen, ook veel Engelse oorlogsveteranen, en sprak dus ook veel Engels. Daardoor was het erg lastig om Nederlands te leren. Het is een moeilijke taal. Nu kun je nog steeds horen dat ik een accent heb. In Nederland gaan mensen dan al heel snel Engels tegen je praten, waardoor het extra lastig is. Ik heb het liefste dat mensen gewoon Nederlands tegen me praten.’

U houdt van schilderijen en mooie dingen, kunnen we hier zien. Wat doet u graag?
‘Ik hou ervan om mijn huis mooi en vrolijk te maken. Ik vind het leuk om sociale dingen te doen, zoals met jullie praten. Ook help ik graag mensen in de buurt, want soms is de sfeer niet helemaal fijn. Daar help ik de mensen dan mee. Ik heb mijn huidige man leren kennen op het Tuna Festival (met veel Spaanse muziek). Hij zit in een band die Spaantalige muziek maakt, maar eigenlijk is hij helemaal niet zo goed in Spaans. Ik help hem daarom met de teksten.’

Ayush, Noud, Jules en Luna van het Baken in Zaandam, zijn voor een interview op bezoek gegaan bij Jan Meijer en zijn echtgenote Jolânde. Jan Meijer is geboren in Amsterdam Sloterdijk maar woont tegenwoordig in Zaandam, waar hij vanuit zijn woning uitkijkt op Amsterdam. Meneer Meijer heet de kinderen een warm welkom in zijn woning en heeft appelsap en een snoeptrommel klaargezet. Hij maakt gelijk veel grapjes, waardoor er een gezellige sfeer  is.

 Hoe merkte u dat het oorlog was?
‘Ik was pas 5 jaar oud toen de oorlog begon. Als kind begreep ik niet alles, maar ik zag veel vliegtuigen overvliegen, wat veel kabaal maakte. Ik vroeg mijn moeder waarom, en zij legde uit dat de oorlog tussen Nazi-Duitsland en Europa was uitgebroken. Nederland was ‘neutraal’ in het begin, maar werd later toch betrokken. Ik merkte het op verschillende manieren. Het was altijd donker op straat en de kolenfabriek aan de Haarlemmerweg, die stroom produceerde, had geen kolen meer door de bombardementen. De bombardementen maakten duidelijk dat er oorlog was. Wat ik het engste vond, waren de soldaten die over straat liepen; dat maakte me bang. We hadden geen televisie of radio, die moest mijn moeder aan de Duitsers afgeven.’

Wat at u tijdens de oorlog en Hongerwinter?
‘Nou, niet genoeg. Mijn moeder moest zelf brood bakken. Ik woonde vroeger in Amsterdam Sloterdijk, toen nog boerenland. De boeren haalden suikerbieten van het land om naar de suikerfabriek aan de Halfweg te brengen. Soms viel er wat van de wagen en als klein jongetje raapte ik dat op en bracht het naar mijn moeder. Ze kookte het en we aten suikerbiet. Soms aten we ook bloembollen van het land, maar er was nooit genoeg eten. In de oorlog had je helemaal niks.’ Soms moest ik met een pannetje naar de Haarlemmerweg, waar een gaarkeuken was. Daar stond altijd een lange rij mensen die allemaal iets kregen, maar het was nooit genoeg om iedereen te voeden. Mijn moeder kreeg ook bonnen, waarmee je naar de winkel kon. Voor een bon kreeg je bijvoorbeeld een brood en er was ook veel ruilhandel met aardappelen, groenten en fruit.’

Hoe was het voor u dat uw buurman verderop NSB’er was?
‘De buurman was politieagent, maar hij verraadde de Joden. Als kind merk je daar niet zoveel van, als kind mochten wij dat allemaal niet weten. Die NSB’ers die waren het eens met de Duitse regering en verraadden mensen die thuis de Joden verstopten. Ze  zijn na de oorlog allemaal opgepakt en werden aan het werk gezet in de Noordoostpolder’. Hij werd in de gevangenis gezet, waar hij uiteindelijk is overleden.

Kende u Joodse mensen?
‘Ja, Meneer Weining, hij was krantenbezorger in onze straat. Hij droeg altijd een ster op zijn jas. Op een dag zei ik tegen mijn moeder: ‘Ik zie meneer Weining niet meer.’ Ze antwoordde dat hij was opgepakt door de Duitsers. Omdat ik nog jong was drong dat pas laat tot mij door. Hij was op transport gezet naar Westerbork en wij hebben hem helaas nooit meer gezien.

Wat gebeurde er na de bevrijding?
‘Op 5 mei 1945 was de oorlog eindelijk afgelopen. Er waren bevrijdingsfeesten en we deden hardloopwedstrijden. Het was feest! Twee dagen later, op 7 mei, hield de burgemeester van Amsterdam een toespraak. Hij wilde iedereen feliciteren met het feit dat de oorlog voorbij was. Maar toen gebeurde er iets verschrikkelijks. Er was nog een groep Duitse militairen in de stad, en zij begonnen te schieten op de feestende mensen vanuit het gebouw De Groote Club. Mijn vader, moeder, mijn broertje en ik waren ook op de Dam. Mijn moeder rende met mijn broertje de Nieuwendijk op, zodat de soldaten hen niet meer konden raken. Mijn vader en ik renden het Damrak af zo hard als we konden; zo bang waren we. Gelukkig hebben we het overleefd. Op die dag werden er tweeëndertig mensen gedood.’

 

 

 

Ria van der Woerd is geboren in 1936 en woonde tijdens de oorlog aan de Rijnstraat in de Amsterdamse Rivierenbuurt. Ze woont nog steeds in die buurt. Ondanks corona kunnen Teun, Luc en Noud van groep 8 van de Anne Frankschool haar toch interviewen, via de laptop.

Kon u naar school tijdens de oorlog?
‘Ik zat net als mijn broers op de Zuiderschool in de Geulstraat. Via de Rijnstraat, dat was toen een landje, liepen we dan samen via het poortje van de Rooseveltlaan en door de Maasstraat naar school toe. Later in de oorlog pikten de Duitse soldaten de school in. Toen ging ik in de Lekstraat naar school. In het begin merkte je als kind niets van de oorlog. Later zijn er kinderen verdwenen, zoals mijn vriendinnetje Stella. Die heeft mij ooit een ringetje met een blauw steentje gegeven om te bewaren, maar dat ben ik helaas kwijt geraakt. Stella is nooit meer teruggekomen. Door het vertellen bij ‘In mijn Buurt’ heeft iemand, omdat ik nog precies wist waar ze woonde, uitgezocht wat er met haar is gebeurd. Stella en haar familie zijn inderdaad in 1943 weggevoerd en allemaal in Sobibór vermoord.’

Hielp uw familie Joodse mensen?
‘Er woonden veel Joden bij ons in de Rivierenbuurt. Een boel winkeliers zijn opgepakt. Op de etage onder ons woonde een ouder Joods echtpaar.  De kans was groot dat die opgepakt zouden worden. Mijn moeder wist dat de Duitsers heel erg bang waren voor besmettelijke ziektes, dus toen heeft ze een briefje met het teken van het Rode Kruis op de deur geplakt waarop stond dat er bij deze familie roodvonk heerste. Dat was een besmettelijke ziekte waar de Duitsers heel erg bang voor waren. Dit hielp voor een paar weken, maar uiteindelijk zijn ze in 1943 toch opgepakt. We hoorden kabaal en toen zag ik hoe de soldaten de vrouw, die een sok met voedsel in haar hand had, van de stenen trappen gooiden. Ik heb toen enorm gehuild. Het waren hele lieve mensen. Ze zijn nooit meer teruggekomen.
In huis hadden we een onderduiker. Eerst begreep ik er helemaal niets van, want hij zou langskomen, naar de wc gaan, en weer vertrekken. Maar hij zat dus eigenlijk altijd gewoon op zolder. Ook mijn oudste broer moest onderduiken, omdat hij oud genoeg was om opgeroepen te worden om te werken voor de Duitsers. Bij elke razzia verstopten we hem en mijn vader onder de plankenvloer. Later dook hij ook op andere plekken onder, maar ik mocht niet weten waar hij was.’

Kon u wel buitenspelen in die tijd?
‘We speelden vaak waar nu de RAI is, want daar was toentertijd nog land. Tollen, touwtjesspringen, bokspringen – maar dat doen jullie waarschijnlijk niet meer. Ook gingen we vaak zwemmen, bij het De Mirandabad of in de Amstel, als je je diploma had. Toentertijd vonden wij zwemmen heel fijn, maar het badpak was nog een nieuw concept. Als jongen kon je dan nog gewoon in je onderbroek zwemmen, maar voor meisjes werd een pak gebreid van wol. Dat prikte vreselijk. Als het nat werd, dan werd het heel zwaar, heel groot en hing het zo op je knieën! Moest je snel zorgen dat het droogde. In het zwembad hebben mensen tijdens de Hongerwinter van alles gestolen wat van hout was, omdat ze brandstof nodig hadden. De kleedhokjes, de duikplank… allemaal weg. In die winter ging mijn vader vaak op pad om bij boeren eten te halen. Dan kwam hij met een zak bonen aan, en omdat wij niet meer zo makkelijk naar buiten konden, gingen wij die dan ter vermaak op kleur sorteren. Als we dan klaar waren, deden we het opnieuw.’

Hoe kwam uw familie aan genoeg te eten?
‘Toen het eten schaarser werd, moesten we, nou ja vooral mijn moeder, in een lange rij voor de winkels staan voor wat eten. Dat kon je alleen met voedselbonnen kopen. Gelukkig woonden we boven een bakker. Toen bakten wij nog vaak brood – dan maakten wij zelf het deeg, en bakte de bakker het brood voor ons af. Wij deden het deeg in een mandje en lieten dat met een touwtje vanaf het balkon aan de achterkant van het huis zo naar beneden zakken. Dan pakte de bakker het deeg eruit en bakte voor ons het brood. We hoefden dan niet in de lange rij te staan. En soms hadden we geluk. Dan deed hij er nog wat lekkers bij.’

Ger de Wind is 88 jaar, maar lijkt helemaal niet oud. Videobellen, wat moet in coronatijd, is nieuw voor hem. Zijn nichtje Nienke helpt hem daarbij. Na wat heen en weer gerommel hebben Ruby en Noud van basisschool Strijp Dorp in Eindhoven verbinding met hem op zijn boerderij in Knegsel. Tijdens de oorlog woonde Ger de Wind aan de Boschdijk. Zijn vader was Joods en zijn moeder katholiek. Dat is waarschijnlijk de reden dat hij de oorlog heeft overleefd. Een groot deel van zijn familie is in Auschwitz vermoord.

Hoe begon bij u de oorlog?
‘Ik zag de Duitsers op motoren met zijspan over de Boschdijk binnenkomen. De mensen stonden bedroefd en doodstil langs de kant van de weg. Ook zagen we Nederlandse en Duitse vliegtuigen met elkaar vechten in de lucht. Berichten kregen we alleen via de radio en kranten, maar die kon je niet vertrouwen, omdat ze al snel in handen van Duitsers of Duitsgezinde Nederlanders – de NSB’ers – waren. Alleen Radio Oranje uit Londen vertelde eerlijke verhalen. In 1942 moest iedereen zijn radio inleveren. De Duitsers wilden absoluut niet dat duidelijk werd hoe slecht het met ze ging. Mijn vader had een elektriciteitszaak en leverde een andere, oude radio in. Dat was gevaarlijk, want als ze je radio ontdekten, had je kans dat ze je doodschoten. Daarom had mijn vader een verborgen plek ervoor in de kledingkast. Zo konden we toch alle radioberichten volgen. Mijn vader zat met een landkaart op schoot en tekende dan hoe dichtbij de Russen waren en toen de Amerikanen in Frankrijk geland waren hoe de Engelsen, de Amerikanen, de Canadezen en de Polen naar Nederland kwamen.’

Bent u familie kwijtgeraakt in de oorlog?
‘Om met mijn moeder te mogen trouwen is mijn Joodse vader katholiek geworden. Iedereen met een Joodse moeder werd afgevoerd naar Auschwitz. Maar wie met een katholiek was getrouwd, werd gespaard. Mijn opa en oma en ooms en tantes zijn wel allemaal in Auschwitz vermoord. Van mijn opa en oma heb ik een paar dagen voordat ze opgehaald werden afscheid genomen. Ze dachten dat ze naar Duitsland zouden gaan om te werken. Mijn oom Gideon was al eerder opgehaald, samen met zijn vrouw en hun dochter, waar ik altijd mee speelde. Mijn tante en nichtje werden gescheiden van hem en direct vermoord. Oom Gideon moest nog maandenlang werken in een Duitse fabriek. Hij werd ziek en kwam in de ziekenbarak in Auschwitz terecht. Op het moment dat zijn ouders werden vermoord, is hij gestorven. Een andere oom van mij is daar ook vermoord, omdat hij paspoorten vervalste. Ik vind dat verschrikkelijk. Het is nu tachtig jaar geleden, maar je vergeet het nooit.’

Herinnert u zich bombardementen?
‘Ja. Philips maakte radiobuizen voor het Duitse leger en daarom bombardeerden de Engelsen de Philipsfabrieken aan de Emmasingel. Dat gebeurde op 6 december 1942. Ze gooiden heel veel bommen, maar misten de fabriek zelf. De hele Demer werd verwoest. De Duitsers dachten dat de Engelsen wel terug zouden komen en hebben de fabriek verplaatst. Philips had al eerder alle Joodse mensen bij elkaar in een aparte fabriek gezet om hen te beschermen en zei tegen de Duitsers dat zij radiobuizen maakten, zodat deze mensen niet opgepakt zouden worden. Toen de Duitsers dat door hadden, hebben ze al die Joodse Philipsmedewerkers naar concentratiekamp Vught gestuurd. Daar hebben ze nog twee jaar gewerkt, ook aan radiobuizen. Na twee jaar zijn ze toch nog naar Duitsland gebracht. De vrouwen stonden op het punt vermoord te worden in Auschwitz, maar zijn gespaard omdat ze radiobuizen konden maken. De Zweden hebben hen daarna met een bus opgehaald. Heel veel van deze Joodse vrouwen hebben daardoor de oorlog overleefd.’

Hoe was de Bevrijding?
‘Dat was natuurlijk een geweldig feest. De Amerikanen landden in Son en kwamen op 18 september Eindhoven binnenwandelen. Stapvoets en niet met van die zware, knarsende laarzen zoals de Duitsers. Dagenlang reden de tanks over de Frankrijkstraat. We hebben alsmaar langs de kant staan kijken en we hebben gezwaaid en gezongen. In het zuiden van Eindhoven kwamen de Engelsen binnen. Zij hadden verschrikkelijk zware kanonnen bij zich, Long Johns genaamd. Die stonden op de eerste dag in Valkenswaard en schoten met granaten over Eindhoven heen naar het kanaal bij Best, waar de Duitsers zich hadden ingegraven om hen tegen te houden. Dat schieten kon je heel goed horen.’