‘In Nederland voelde ik me opgelucht’


Fleur, Nohayla en Hayat vertellen het verhaal van Jose Estevao
De Rivierenbuurt

Kunstenaar Jose Estevao ontvluchtte in 1972 zijn geboorteland Portugal, waar een dictatuur heerste. Wie niet de militaire dienst inging, werd opgepakt. Samen met een dienstweigerende vriend kwam de toen twintigjarige Jose naar Nederland. Sommige vrienden gingen terug toen Portugal na de Anjerrevolutie van 1974 weer een republiek werd. Jose was inmiddels geaard. Hij had een fijn huis in De Pijp en er was nog een goede reden. Aan Fleur, Nohayla en Hayat van basisschool de Rivieren vertelt hij zijn verhaal.

Waarom wilde u niet in dienst?
‘Portugal had vroeger koloniën in Afrika en de Portugese regering beschouwde dat als ‘van ons’. Als landen die ‘we’ moesten verdedigen. Maar ik dacht daar anders over én ik wilde geen mensen doodschieten. Als je weigerde, moest je de gevangenis is. In de dictatuur had je niet veel te zeggen. Daarom vluchtte ik, samen met een vriend. We kozen voor Nederland omdat we hier iemand kenden die al eerder vanuit Portugal naar Nederland was gegaan. In 1974 is het in Portugal allemaal veranderd. Toen werd het een democratie en kon ik weer terug. Maar ik ben gebleven, want juist in dat jaar kreeg ik een zoon!’

Vond u het spannend om naar Nederland te gaan? 
‘Ja, heel spannend. We hadden geen geld dus we moesten liften. We deden er een week over. In stukjes, per auto of vrachtwagen. In Parijs moesten we in een park met zwervers slapen. Bij de grenzen was het ook moeilijk, want we hadden geen documenten. We staken illegaal over, dat deden we dan stiekem ’s avonds. Mijn ouders hadden het moeilijk. Zij wisten niet waar ik naartoe ging en hoe lang ik weg zou blijven.
In Nederland voelde ik me opgelucht. Het was moeilijk in Portugal en hier was het net de tijd van de hippies, met overal vrolijke mensen. Ik had verschillende baantjes – in de haven, bij de trams – en dat vond ik allemaal leuk. Alleen had ik geen huis. De eerste dagen heb ik in het Vondelpark geslapen, wat verboden was. Daarna ging ik naar een opvangcentrum. Daar moest je elke dag al om zeven uur ’s ochtends de straat op. Toen ben ik een huis gaan kraken in De Pijp. Dat was een bijzondere tijd, waarin ik ook veel vrienden heb gemaakt. Mensen hielpen elkaar, er waren veel migranten. Nederlands heb ik samen met de Marokkaanse en Turkse migranten geleerd. Ik leerde door met hen te spreken, en later zelf uit boeken.’

Wat heeft u hier in Nederland wat u in Portugal niet heeft, en andersom?
‘Alles wat ik hier had, had ik niet in Portugal. Ik kon hier werken, ik had meer vrijheid, ik kon kunst maken, dingen doen met politiek. Wel moest ik mijn ouders achterlaten. De eerste twee jaar konden we elkaar niet zien, alleen schrijven of bellen. Ze konden niet hier naartoe komen want ze waren al ouder en mijn vader was ziek. Toen hij overleed, kon ik niet naar zijn begrafenis. Later mocht ik wel weer terug naar Portugal en heb ik mijn moeder vaak opgezocht, ook met mijn kinderen. Ik mis mijn familie en vrienden als ik hier ben. Het landschap ook, en het klimaat. Het is fijn om er op vakantie te gaan, maar eenmaal daar wil ik weer naar Nederland. Twee van mijn kinderen en mijn vrienden zijn hier, ik heb hier veel te doen. Dus ik kan niet op één plek blijven. Dat is  moeilijk. Maar ik heb nooit echt terug willen keren naar Portugal.’

      

Contact


Heb je een vraag aan ons? Wilt u meedoen als verteller, als basisschool, of een bijdrage leveren door een interview te begeleiden? Neem contact op, we helpen graag verder.

Christine: +31 6 816 834 18

NL41 TRIO 0254 753892