‘Een poppenhuis ruilen voor graan’

Wij interviewden Aleida Verheus. Zij woonde aan het Linneaushof tijdens de oorlog. Ze merkte dat er iets aan de hand was in 1933. Hitler kwam aan de macht en hun Duitse dienstmeisje moest weg. Mevrouw Verheus vertelde: ‘We waren een gewoon gezin. Mijn vader was leraar Frans, we waren met 4 kinderen’.

Kunt u zich nog herinneren hoe de oorlog begon?
“Ja, dat weet ik nog goed. Het was een stralende dag. Ik had zwemles en vertrok ‘s ochtends vroeg naar het Sportfondsenbad. Het was druk op straat. Toen ik aankwam bleek het bad dicht te zijn. Mijn vader kwam aanfietsen en zei: ‘We zijn in oorlog met Duitsland’. Toen wisten we niet wat er precies aan de hand was. Na vijf dagen begrepen we dat het een ernstige zaak was. De Moffen kwamen binnenmarcheren. Mijn vader stond te huilen aan de kant. Toen begon de ellende.”

Ging u naar school?
“We gingen gewoon naar school. Ik ging na de zomervakantie naar het Barlaeus. Daar waren veel Joodse leerlingen. Eerst was dat geen punt maar in de tweede klas waren opeens veel Joodse leerlingen en leraren weg. De biologiejuf was weg, de tekenleraar. Een leraar Grieks was NSB’er, dat wisten we ook. Verder ging de school gewoon door, behalve op het laatst. Toen we naar de tweede klas gingen moesten we onze geschiedenis- en aardrijkskundeboeken inleveren. Er werden bladen uitgescheurd omdat de Duisters het niet eens waren met de inhoud.”

Hoe was de hongerwinter voor u?
“Van een bollenboer uit Hillegom kregen we tulpenbollen. ‘Wat moeten we er mee?’, vroeg mijn moeder. Het bleek dat je ze kon eten. Het was een soort aardappel: vreselijk vies! Dat mag je eigenlijk niet zeggen, natuurlijk, die tulpenbollen hebben ons  de oorlog door geholpen. We hadden kleine noodkacheltjes, die zetten we op het trekgat van het fornuis, daar kon je dan op koken. De stroom werd afgesneden. Toen was alles donker. We hadden kaarsen en slimme olielampjes, met een drijvertje op olie, die staken we aan. Zo zaten we om de tafel met elkaar, de kandelaar in het midden. Mijn vader probeerde bij boeren eten te halen. Mijn zusje en ik hadden een grote poppenkamer. We hebben ons poppenhuis geruild voor graan. Daar konden we pap van maken. Later ben ik getrouwd met een predikant in Edam. Eén van de gemeenteleden die we daar hadden, hoorde mijn naam en zei: ‘Och god, dat poppenhuis!’. Het bleken de mensen te zijn aan wie we het poppenhuis hadden gegeven. We kregen het toen terug voor onze kinderen. Dat was heel bijzonder!”

Heeft u gevaar gekend?
“Mijn vader zat in het verzet. Dat hoorden we pas veel later, zelfs mijn moeder wist toen niet alles. In de Van Ostadestraat, in een school, werd het Parool gedrukt. Dat was toen een illegale krant. Onder het podium van het natuurkundelokaal waren wapens opgeslagen. Dat was heel gevaarlijk want de school stond tegenover een NSB-kantoor. Eén keer moest mijn vader onderduiken. Er kwam namelijk een man met wapens naar school om ze daar te verbergen. Dat was het enige gevaar dat wij hebben meegemaakt. Wat ook spannend was. We hadden geen fiets en moesten lopend naar school. Op een dag stonden er Moffen bij de Vijzelstraat. Iedereen moest omlopen. Het bleek dat bij de brug bij de Heinekenbrouwerij, mensen werden gefusilleerd.”

Heeft u ook nog vrolijke herinneringen?
“Ik woonde aan het Linnaeushof, met de kerk in het midden. In 1942 kregen we een stencil in de bus. Het was een aankondiging dat er een nieuwe pastoor kwam, meneer Nolet en de bezetter had toestemming gegeven om de vlag uit te hangen. De Nederlandse vlag mocht nooit te zien zijn. Maar nu mochten we allemaal de vlag uithangen. Onze NSB-buurman, wilde mijn vader aangeven, omdat hij niet katholiek was en toch de vlag uithing. Maar het was voor alle hofbewoners zei mijn vader en hij deed het gewoon. Dat vonden we zo fijn!”

foto’s: Marieke Baljé