‘Als onderduiker controleerde mijn neef de Duitsers’

In de bibliotheek van de Annie M.G. Schmidtschool nemen Ly-ann, Catoo, Sefino en Quint de laatste vragen door. Dan komt opeens de kwieke Ton van 88 binnen. Tijdens de oorlog woonde hij vlakbij school aan het Kattenlaantje. Uitgebreid vertelt hij zijn verhaal waarbij de leerlingen zich met goede vragen van hun beste kant laat zien.

Wat is het ergste dat u in de oorlog heeft meegemaakt?
‘Mijn vader was tuinman in het Vondelpark. Daar was een boerderij met allemaal dieren, waaronder ook paarden. Die paarden waren mijn grote liefhebberij. Ik kon haast eerder paardrijden dan lopen. Tijdens de oorlog waren er veel Duitse soldaten en ook Nederlandse SS’ers in het Vondelpark. Op een dag bracht ik de paarden naar het land, toen er een schot klonk. Het paard waar ik op zat kreeg een kogel door zijn hoofd. Die zakte meteen door zijn knieën en ik lag eronder. Gelukkig lag ik onder zijn buik, wat een zacht gedeelte is. Alleen mijn voet zat wat dubbel en ik raakte mijn klompen kwijt. Wat er verder met dat paard gebeurd is, weet ik niet, want ik mocht natuurlijk de volgende dagen niet meer naar het park. Dat was veel te gevaarlijk.’

Heeft u ook een bombardement meegemaakt?
‘Op een dag was er een enorm geronk boven ons hoofd. Dat bleek een Britse bommenwerper te zijn die in brand stond. Die vloog over het Vondelpark heen, maar hij vloog niet goed meer en hij moest zijn bommen kwijt, anders zouden die ontploffen als hij aan het neerstorten was. Die kon hij niet zomaar op huizen gooien. Dus die piloot zag een park en dacht: daar kan ik ze laten vallen, dat kan geen kwaad. Maar vanaf de Frederikstraat tot aan de Emmastraat lag er een dikke gasbuis onder het park. Laat nou één van die bommen bovenop die gasbuis vallen. Dus dat was een enorme klap. Bij ons in de straat waren bijna alle ramen stuk. Toen kwam de politie en mijn vader moest met een paar collega’s alle hekken van het Vondelpark dichtdoen. Er mochten natuurlijk geen mensen met sigaren of pijpen in de buurt van die grote gaswolk komen. Die bommenwerper is uiteindelijk neergestort en alle bemanningsleden zijn omgekomen.’

Zaten er mensen bij jullie ondergedoken?
‘Wij kregen een onderduiker in huis, mijn neef. Hij was een stuk ouder dan ik en was buschauffeur in Arnhem. Aan het begin van de oorlog werd hij gearresteerd en moest hij voor de Duitsers munitie gaan rijden naar de Atlantikwall. Dat was een grote verdedigingslinie langs de kust om te voorkomen dat de geallieerden Europa in konden komen. Op een gegeven moment moest hij munitie naar Antwerpen rijden en vanaf daar is hij naar ons gevlucht en ondergedoken. Van mijn vaders baas heeft hij valse papieren gekregen en toen liep hij ineens in het Vondelpark te controleren of de Duitsers die daar zaten geen bomen sloopten. Kun je het volgen? Ondergedoken voor de Duitsers en hij liep de Duitsers te controleren!’

Hoe kwam u aan eten tijdens de Hongerwinter?
‘Op een dag liep ik door het park, toen ik een lekkere broodlucht rook. Aan de andere kant van het park stond een fouragetent waar een kok kuchen bakte voor de Duitse soldaten. Een kuch was een vrij compact bruin brood met een wat zurige smaak. Het rook zo lekker. Dus wat doe je als jongetje? Ik wilde ook zo’n brood. Dus hup, ik door dat gras om er eentje te stelen. Net voor die tent werd ik in mijn nek gegrepen door de kok. Hij sleepte me mee naar binnen, maar bleek een hele aardige man te zijn. Ik kreeg een paar broodjes en hij liet mij foto’s van zijn dochtertje zien, die even oud was als ik. Ook legde hij uit dat het pikken van brood niet mocht. Toen hoorde hij opeens een paar Duitse officieren aankomen. Hij schreeuwde tegen mij dat ik weg moest en gaf me zogenaamd een klap voor m’n kop. Maar stiekem gaf hij mij nog een extra kuch mee.’