Naut, Aemilia, Kirsten, Neetje, Loïs en Sara van de middelbare school ALASCA in Amsterdam spraken met Liesbeth Bottse over de telefoon. Zij kwam in 1963 per boot vanuit Suriname naar Nederland. Rond 1980 ging ze terug, maar koos uiteindelijk toch voor Nederland. Hier woonde ze in verschillende steden, studeerde ze en werkte ze in de verzorging. De tweedeklassers schreven haar verhaal zelf uit.

Wat heeft u meegemaakt van de kolonisatie?
‘’Ik heb niet zo veel meegemaakt. Je wist niet beter. Er was namelijk niets om het mee te vergelijken. Via school kreeg je penvrienden toegewezen. Ik schreef met een meisje in Amsterdam en een jongen in Den Haag. Zo kreeg ik veel informatie over Nederland. Dat was wel leuk. Ik vertelde hun over mijn situatie in Suriname. Je leerde elkaar en elkaars land zo beter kennen. Later heb ik een van de penvrienden nog gezocht, maar ik heb haar niet gevonden.’

Welk gerecht uit Suriname mist u het meest?
‘Ik mis bepaalde ingrediënten uit Suriname, ook al is hier heel veel verkrijgbaar. Zo kan ik veel vissoorten voor de soep heel moeilijk krijgen. Als je ze koopt, zijn ze geïmporteerd. En het is altijd een beetje anders dan het was in Suriname. Soep en de smaak van sommige gerechten zoals ze daar smaakten, dat mis ik.’

Wat zult u nooit meer vergeten?
‘De bootreis naar Nederland. Ik was ziek van de zee en het was winter. Ik kwam aan in Engeland en daar was het nog kouder dan hier in Nederland. We hadden geen winterkleding. Je wist ook niet wat dat was. In Nederland kwamen we aan bij de KNSM, achter het Centraal Station. Passagiers mochten pas de volgende dag van boord. Met geld van de kanaal ging ik snel een dikke jas kopen in de stad. Ik vergeet nooit meer die eerste aanblik van de Dam, met al die duiven. Het ziet er trouwens nog hetzelfde uit als toen.’

Moest u erg wennen?
‘Aan de kou dus vooral. En je moest gewoon werken, weer of geen weer, sneeuw of geen sneeuw, ijs of geen ijs. Vroeger vroor het ook vaker dan nu. Een keer had het geijzeld. Mijn hospita zei dat je moest oppassen. Ik dacht: nou dat zal wel lukken. Ik gleed zo vanaf mijn voordeur naar de voordeur aan de overkant. Het ergste was dat ik niet meer  kon opstaan. Ik lag daar een beetje te worstelen om op te staan en toen kwam er een man langs met een blindenstok en hij liep heel rustig, zonder uit te glijden. Later heb ik begrepen dat hij ijzers onder zijn schoenen had. Daar had ik nog nooit van gehoord. Kruipend ben ik teruggegaan naar mijn appartementje en op advies van mijn hospita heb ik toen sokken over mijn schoenen gedaan. Op die manier ben ik naar de hoek gelopen om op de tram te stappen. Daar was wel gestrooid; in de zijstraten deden ze dat niet. Ik vond dat toen allemaal heel verschrikkelijk, maar moest er later wel om lachen. Maar op dat moment wilde ik meteen terug naar Suriname. In 1980 ben ik ook teruggegaan naar Suriname. Toch heb ik voor Nederland gekozen. Mijn Surinaamse medemensen nemen het me vast niet in dank af, maar hier is het beter.’

      

 

 

Wilma Bloemen woont met haar ouders, jongere broertje en zusje in de Parsifalstraat. Een dag voor haar zesde verjaardag breekt de oorlog uit. Haar feestje gaat niet door en dat vindt ze heel erg. Wilma begrijpt niet echt wat de oorlog betekent. Als haar wordt uitgelegd dat mensen met elkaar vechten wilt ze gaan kijken. Hoewel ze er toen niet veel van begreep, heeft ze veel herinneringen aan de oorlog.

Wat is het spannendste dat u heeft meegemaakt?
De tankgracht was vlakbij ons huis en daarachter was ‘Sperrgebiet’. Daar mocht je niet komen. De tankgracht was gevuld met water, het leek op een kanaal. Ik ben een keer met een vriendinnetje stiekem met een bootje de tankgracht over gestoken om in Kijkduin bloemen te plukken. Dat was levensgevaarlijk want er lagen mijnen verstopt. Op een gegeven ogenblik hoorden we een Duitser aankomen en toen hebben we ons verstopt in de bosjes. Hij heeft ons gelukkig niet gezien. Als ik nu in Kijkduin ben, zie ik nog wel eens het bosje waar ik achter heb gezeten. En dan moet ik daar altijd weer aan denken.

Wat at u tijdens de Hongerwinter?
We hadden echt bijna niks te eten. Ik heb peentjes gepikt omdat we zo een honger hadden. Normaal zou ik dat nooit hebben gedaan. Bij de gaarkeuken was ik altijd blij als ik de pannen mocht uitlikken. We aten ook  tulpenbollen, die smaakten een beetje naar tamme kastanjes. Ook hadden we suikerbieten. Daar maakten we bijvoorbeeld ‘klopklop’ van door het sap op te kloppen. Dat was een lekkernij. Verder was er bij ons in de Parsifalstraat een stuk braakliggend land, waar we kleine volkstuintjes van hadden gemaakt. Dus groenten hadden we nog wel. Maar geen vlees en brood.
Als ik dat liedje ‘Flappie’ hoor moet ik altijd weer denken aan kerst 1944. We hebben toen mijn konijn opgegeten. Op het moment dat we hem opaten wist ik niet dat het mijn konijn was, dus we hebben er echt van gesmuld. Maar de volgende dag was hij verdwenen. Mijn moeder heeft later van het huidje nog warme wanten gemaakt.
Voor de bevrijding werd er voedsel uit vliegtuigen gedropt. Eerst was ik bang voor die laagvliegende toestellen, maar mijn ouders wisten dat ze met voedsel kwamen. In die pakketten zaten ook grote blikken met kaakjes. Die blikken gebruikten we later om bootjes van te maken. Als ze leeg waren kon je ze aan elkaar vastmaken en erop gaan zitten.

Hoe was het voor u na de bevrijding?
Na de oorlog ben ik, omdat ik erg ondervoed was, met de trein op kindertransport naar Zwitserland gezet. Dit werd geregeld door het Rode Kruis. De treinreis duurde 2,5 dag. De kleinste kinderen werden in het bagagerek gelegd om te slapen. In Basel werden we onderzocht door artsen. Ik zou naar een pleeggezin gaan, maar omdat ik te ondervoed was, moest ik eerst een maand naar een kindertehuis om daar aan te sterken. Daarna heb ik nog drie maanden in een pleeggezin gezeten. Dat waren kennissen van mijn vader. Dit was in het dorpje Regensdorf, vlakbij Zürich. Ik werd daar zo verschrikkelijk verwend, dat ik niet meer terug wou. Ik kreeg heel veel eten en heel veel snoep. En elke week werd ik op de weegschaal gezet om te kijken of ik aangekomen was.