‘Ze kwamen voelen of mijn krulletjes echt waren’

Mevrouw Jane Veltman is bijna 89 jaar, maar zo ziet ze er niet uit. Ze wil wel 96 jaar oud worden, net als haar moeder. Leighton, Kailah en Deneva uit groep 7a van IKC Wereldwijs in Amsterdam-Zuidoost interviewen haar in de spreekkamer op school. Er ligt een speelbal in de kamer met de wereldkaart erop. Hierop kan mevrouw Veltman aanwijzen waar ze allemaal gewoond heeft. Het wordt een mooie ontmoeting.

Hoe was het om op te groeien in Java?
‘Ik vond het wel leuk want het was warm. Ik ben geboren in Makassar op Celebes, nu heet het Sulawesi. Daarna verhuisden we naar Soerabaja, Oost-Java. Toen ik bijna twee jaar was, zijn we naar Nederland gegaan. Nederland was het vaderland en mijn vader had het recht om eens in de zes jaar acht maanden naar Nederland te gaan. Verder kreeg hij bijna geen vakantie. Het was een lange reis met een boot en het duurde wel een maand. Maar ik weet daar niks van hoor, want ik was nog te klein. Mijn vader werkte bij de PTT Post op kantoor en mijn moeder was onderwijzeres. Als je ging trouwen, moest de vrouw stoppen met werken. Dat was bij mijn moeder ook zo. Dus zij heeft altijd voor ons gezorgd en dat was best gezellig. We woonden in een straat met lage huizen zonder verdieping erop met een grote tuin. We speelden daar veel, soms ook met de buurkinderen. Omdat mijn vader bij de post werkte, verhuisden we ieder jaar naar een andere plek in Nederlands-Indië. Totdat de oorlog uitbrak’

Wat veranderde voor u toen de oorlog uitbrak?
‘Toen Japan Nederlands-Indië bezette, woonden wij dus op Soerabaja en moesten we daar blijven. Ik was toen 5 jaar. De Indonesiërs, de oorspronkelijke bevolking van de Indische archipel, dachten dat de Japanners hen zouden helpen om vrij te komen. Ze vochten niet echt mee met de Japanners, maar ze waren toch een beetje tegen de Nederlanders. We mochten niet meer buiten spelen, dat was te gevaarlijk. Ik zelf merkte niet veel van de oorlog, maar mijn ouders wel. Zij waren wel bang. Ik zat toen net op school weet ik nog, want ik was een vroege leerling. Maar in februari kwamen de Japanners en sloten toen alle scholen. Mijn moeder heeft ons toen lesgegeven. We verhuisden ook niet meer, dus eigenlijk is Soerabaja de plek, die ik het beste ken en waar ik ook het langste gewoond heb. Tot mijn 15e want toen gingen we naar Nederland.’

Wat leerde u op school?
‘Wat wij daar op school leerden, was precies hetzelfde als wat de kinderen in Nederland op school leerden. We leerden eigenlijk niks over het land waar we woonden. Wel over Europa. En we moesten gekke dingen leren, zoals alle stations van de spoorlijn, die ging van Hogezand- Sappemeer naar Delfzijl.’

Wat was uw gevoel toen u in Nederland kwam, waren de mensen wel aardig?
‘Nou, wij waren vluchtelingen, toen we hier kwamen. We konden niet blijven in ons land, omdat het te gevaarlijk was. We kwamen hierheen met veel mensen tegelijkertijd, alleen maar Indische mensen. We konden niet kiezen waar we heengingen. Alle mensen werden verdeeld over pensions in heel Nederland. Net als wat ze nu doen met vluchtelingen in asielzoekerscentra. Wij hebben twee jaar in zo’n pension moeten wonen in Overveen. Ik sliep met mijn zus op een heel klein kamertje. Daar stond een stapelbed in, een kast en een heel klein tafeltje. Dat was het. En mijn ouders hadden precies zo’n kamer. Maar je wist niet beter. Dat was toen normaal. Het was eigenlijk wel fijn dat we al Nederlands spraken. Het lag er een beetje aan of je in een dorp of een stad terecht kwam. In een dorp was ik het enige gekleurde kind in de klas. Er kwamen dan mensen aan me voelen of ik niet afgaf. En ze kwamen even voelen of mijn krulletjes wel echt waren. Dat is nieuwsgierigheid en een beetje domheid ook van die mensen. Maar het gaat erom hoe je daarmee omgaat.’