‘Om na de oorlog weer met vrijheid om te gaan, is nog niet zo makkelijk’

Jaap de Kok verwelkomt Eva, Koen en Cooper hartelijk. De kinderen zitten op basisschool de Hasselbraam in Eindhoven en wonen in de buurt van de plek waar meneer De Kok tijdens de oorlog woonde. Hij vertelt dat hij 95 jaar is en pas sinds een jaar een rollator heeft. Eva vraagt hoe meneer De Kok aangesproken wil worden en dat is gewoon als ‘Jaap’. Hij laat ze hun eigen namen opschrijven zodat hij ze niet vergeet.

Hoe kwam u erachter dat het oorlog was?
‘Dat zag ik gebeuren. Eerst kwamen de Nederlanders over de Geldropseweg marcheren en toen sprongen ze allemaal de heg in omdat er een verkenningsvliegtuig van de Duitsers laag over kwam vliegen. Een Duitser vroeg aan mijn moeder om ‘Wasser’ (water) en dit was de eerste keer dat we een buitenlander spraken. De Duitsers vielen op door hun disciplinaire werken. Toen de Amerikanen, Canadezen en Britten kwamen, werd het chaos. Om na de oorlog weer met vrijheid te kunnen omgaan, is nog niet zo makkelijk. In de oorlog ben ik ook mensen kwijtgeraakt, alleen weet ik nu hun namen niet meer. Het is ook moeilijk om daarover te praten.’

Hoe heeft u de oorlog beleefd?
‘We hadden twee onderduikers tijdens de oorlog en ik heb een goede band met ze opgebouwd. De oorlog was ook erg spannend en mijn vader zat in het verzet. Op een gegeven moment kwam een deel van een gevechtsvliegtuig (bommenwerper, red.) brandend naar beneden naast ons huis en dat bleek een extra tank te zijn. Met mijn gekke kop ging ik op zoek naar dat onderdeel. Dit is ook terecht gekomen in een boek van Ed Hermes over oorlogsverhalen. Via hem heb ik een bedankbrief ontvangen van een Canadese familie, omdat ik attributen die ik uit het vliegtuig gehaald heb aan die familie gegeven heb. Ik ben voorzichtig met het delen van deze dingen, want anders word ik dadelijk als held beschouwd en dat was ik helemaal niet.

Het geloof speelde natuurlijk ook een belangrijke rol in de oorlog en ik ben in aanraking gekomen met veel verschillende geloven. Ik heb nog een mooi gezegde van een Aboena van de koptische kerk (hoofd van deze kerk, red.): wij zijn gevlucht en je zult wel weten waarom want hier heb ik vrijheid. Ik mis hem. Hij was heel goed met kinderen. Ze kunnen wel een kerk afbranden, maar wat in de geest zit niet.’

Hoe was de bevrijding voor u?
‘Een echte bevrijding, eindelijk kon ik zeggen wat ik wilde. Met de Duitsers in het land kon je niet zomaar alles zeggen… Toen ik tijdens de bevrijding melk haalde voor mijn zus, zag ik dat het feest was in Eindhoven. Kort daarop liep ik in een mitrailleursnest van de Duitsers. Vervolgens kwamen er granaten over ons huis en gingen we naar de schuilkelder. De zijkanten waren van zand, het plafond van bielsen met daar bovenop gras. De hele buurt zat erin, dat was wel zo gezellig. Ik wilde daar niet in dus ging ik naar buiten en zag bommen heel dichtbij langskomen. Ze geloofden me niet echt totdat ze een paar dagen later de bommen vonden rondom ons huis. Ik heb ook een mitrailleur gestolen, in die tijd hadden wij niet in de gaten hoe gevaarlijk dat was.’