‘Je moet kiezen, doodgaan of de poes van de buren opeten’

Venny, Givano en Crystal interviewen Hans Notmeijer over zijn ouders en grootouders tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ze ontmoeten hem op hun school, De Vier Windstreken in Amsterdam-Noord, vlakbij het huis waar Hans’ ouders vroeger woonden. Meneer Notmeijer heeft zelf de oorlog niet meegemaakt, maar hij heeft veel verhalen gehoord van zijn ouders en grootouders. Gewapend met een schatkist vol oorlogsspullen komt hij op bezoek bij de school, waar de drie interviewers hem opwachten bij de deur.

Hadden uw ouders moeite met eten vinden in de Hongerwinter?
‘Ja, want dat weten jullie vast: er was bijna geen eten. Mijn moeder was een klein meisje toen de oorlog begon, dus zo’n beetje halverwege de oorlog, aan het einde, was ze ongeveer net zo oud als jullie. En zij ging met een lege kinderwagen een paar dagen lopen op zoek naar eten. Je kon niets ruilen want er was niets te ruilen, er was ook geen geld. Ze moest daarom langs boerderijen, smeken of er alsjeblieft eten voor haar was. Aardappels, of aardappelschillen, alles wat je eten kon. En wat ik ook van haar weet, dat heeft ze me wel verteld: dat ze op een gegeven moment zoveel honger hadden dat ze de poes van de buren hebben opgegeten. Dus de buren riepen op een gegeven moment ‘poes, poes, poes!’, maar die lag in de braadpan bij mijn moeder thuis. Want je moet kiezen, of doodgaan, of de poes van de buren opeten.’

Hadden jullie ouders vrienden die in een concentratiekamp werden gezet?
‘Ja, mijn moeder had vriendinnetjes die bij haar in de klas zaten, ook Joodse vriendinnetjes, en die verdwenen. Dan zeiden ze maandag tegen elkaar: ‘We gaan lekker morgen buitenspelen’, en dan kwam mijn moeder dinsdag op school en waren die vriendinnetjes opgepakt door de Duitse soldaten. Dus ik denk dat in die tijd iedereen mensen heeft gekend die naar een concentratiekamp gingen, en ook nooit meer terugkwamen. Want er woonden best veel Joodse mensen in Amsterdam-Noord. Voor de oorlog ongeveer 700 Joodse mensen, en na de oorlog nog ongeveer vijfendertig. De rest was allemaal doodgegaan.’

Hoe oud was u toen de verhalen over de oorlog aan u werden verteld?
‘Ik heb de oorlog niet zelf meegemaakt, toen moest ik nog geboren worden. Maar mijn vader en moeder hebben wel de oorlog meegemaakt, en mijn opa en oma ook. Van hen heb ik alle verhalen gehoord. Toen ik zo oud was als jullie, werd er eigenlijk nooit over de oorlog gepraat. Mijn ouders en opa en oma wilden het gewoon vergeten. Ik dacht er ook nooit aan, tot ik naar een school ging om leraar te worden, die in de buurt zat bij Artis, in het gebied waar alle Joodse mensen gevangen werden gehouden tot ze naar het concentratiekamp moesten. Toen wilde ik weten wat daar gebeurd was, en begon ik mijn ouders steeds meer vragen te stellen. Mijn oma vond het ook belangrijk dat ik dit wist, en ze bleek tijdens de oorlog al spullen te hebben bewaard zodat men later zou weten hoe het toen was. Toen ik afstudeerde, kreeg ik van haar als cadeau een kist.’

Een grote kist. Waar volgens mij iets in zit!
‘Ik dacht, wat moet ik nou met een kist. Mijn oma had de hele oorlog, elke keer dingen bewaard en gespaard, omdat ze dacht: als de oorlog afgelopen is, mag het niet zo zijn dat iedereen het vergeet, dus we hebben spullen nodig dat mensen het ook later nog over de oorlog hebben. Ik kreeg ‘m, en toen was ik zelf meester en ging ik les geven aan groep acht, en nam de kist elke keer mee als ik over de oorlog lesgaf. De kist werd steeds voller, want elke keer als ik iemand sprak, zei die ‘oh ik heb dit nog voor je, of dat’. Deze kist bewaar ik dus nu al heel lang, en als ik dit soort gesprekjes doe, dan neem ik deze mee. Dus, maak maar open. Je mag er alles uithalen.’