‘Je beseft op die leeftijd niet waar je mee bezig bent’

Janne, Elena Mees en Raphael bezoeken op een zonnige dag Jaap de Kok. Hij woont op de dertiende verdieping van een woontoren en het uitzicht is adembenemend. Jaap kan veel vertellen over de oorlog, die hij meemaakte toen hij net zo oud was als de kinderen. Jaap woonde toen samen met zijn ouders en zeven broers en zussen aan de Geldropseweg. Na het interview laat Jaap zijn stenenverzameling zien. De kinderen mogen alle drie een steen uitkiezen. Die zullen ze altijd bewaren en zal hen herinneren aan zijn indrukwekkende verhaal.

Herinnert u zich het begin van de oorlog nog?
‘Ik herinner me dat op een ochtend Nederlandse militairen met paard en wagen over de Geldropseweg gingen. Er reden ook grote gaarkeukens, met eten voor de soldaten, mee. ‘s Middags kwamen de Duitse militairen langs. Ze waren zeer gedisciplineerd en erg moe. Als ze de kans kregen, stalen ze fietsen. Mijn vader had zijn fiets onder bed verborgen. Een van de Duitsers kwam bij ons binnen. “Wasser, Wasser,” zei hij. Mijn moeder wist niet wat hij bedoelde, ze dacht dat hij naar het toilet moest. Maar hij zag een keteltje water op de kachel staan. Dát had hij nodig, voor de radiator van zijn auto. Dat was de eerste kennismaking met de oorlog.’

Hoe was het leven in de oorlog?
‘We gingen gewoon naar school en deden allemaal leuke dingen. Je zag van alles, maar je besefte als kind niet dat het oorlog was. Wel moesten we onze mond houden over de onderduikers bij ons thuis. Naast ons woonden Duitse officieren. Als ik dan ‘s avonds, in het donker, met de onderduiker ging wandelen, moest ik papa tegen hem zeggen. Wat ik merkwaardig vond was dat mijn vader bij thuiskomst meteen naar de slaapkamer ging. Om zich om te kleden, zei hij. Ik dacht: er klopt iets niet. Toen ben ik aan het zoeken gegaan en vond in de kleerkast de radio, waar hij dus stiekem naar luisterde. Dat hij ook in het verzet zat, wist ik toen niet. Hij hielp Joodse mensen in Den Haag aan bonnen en had een verzetskrantje. Na de oorlog kwam ik daar pas achter. Wij kinderen wisten tot die tijd niets, zodat we onze mond niet voorbij zouden praten’.

Wat speelde u in de oorlog?
‘Voor de oorlog bouwde ik hutten en speelde ik op het veld. We zwommen in het kanaal en maakten vuurtjes buiten. In de oorlog was vlak bij ons huis de militaire dump. Dat was feest voor mij. En heel gevaarlijk. Op de dump stonden tanks. Nog gaaf, alleen de banden waren kapotgeschoten. En er lag ontzettend veel munitie waar ik ook mee speelde. Je beseft op die leeftijd niet waar je mee bezig bent. Hoe gevaarlijk dat kon zijn. Ik heb een keer een mitrailleur en een geweer meegenomen. Dat was niet zo leuk voor mijn ouders. Dat zijn van die spannende momenten waarvan je later zegt: hoe heb ik het toch kunnen doen. We hadden ook een munitiekist met kogels. Dan haalden we de punt van een kogel en gooiden het kruit in een bus. Die bus werd met Oud en Nieuw met een schoenveter aangestoken. We zijn er gelukkig goed mee weg gekomen.’

Wat maakte het meeste indruk op u?
‘Op een dag viel een brandend vliegtuig vlak over ons huis naar beneden. Het was een viermotorige bommenwerper. Ik ben toen naar de plek waar die was neergestort gegaan en heb van alles meegenomen. Een laars en koptelefoons en nog meer dingen uit de cockpit. Jaren later ben ik door iemand die een boek over de oorlog maakte geïnterviewd hierover. Hij zocht uit wie de piloot van dat vliegtuig was. Hij vond zijn familie en zo kreeg ik jaren later een foto van de piloot onder ogen. Ik was zo onder de indruk op dat moment, dat zo’n jongeman ons had proberen te bevrijden. Dat dat de piloot was die ik dood in het vliegtuig had gezien. Ik stond hier als kind niet bij stil toen ik dat neergestorte vliegtuig zag.’

Wat herinnert u zich nog van de bevrijding?
‘Dat er Canadezen in ganzenpas over de Geldropseweg kwamen. In tegenstelling tot de Duitsers hoorde je hen niet, omdat zij rubberzolen onder hun laarzen hadden. Er zaten enkele Duitsers in het kasteel aan de Geldropseweg. Die hebben zich toen overgegeven. De volgende dag, de dag dat de Duitsers terugkwamen en Eindhoven bombardeerden, ging ik naar de boer om melk te halen. Toen ik terugkwam zaten er vlak bij ons huis twee Duitsers met de mitrailleur gericht op de binnenstad van Eindhoven. Ik werd aangehouden en ze vroegen wat ik in mijn tas had. Ze keken erin en zeiden: “Schnell, weiter!’ Snel rende ik naar huis, waar ik mijn ouders vertelde dat er allemaal Duitsers in de straat waren. Daar schrokken ze van want Eindhoven was net bevrijd. Vlak daarna vlogen er opeens allemaal granaten over ons heen. We waren heel bang maar mijn vader zei: “Zolang je ze hoort fluiten, is er niets aan de hand”. We gingen toen toch naar de schuilkelder. Maar ik, eigenwijs als ik was, had geen zin om daar te blijven en ging buiten kijken naar de lichtkogels. Opeens kwamen er bommenwerpers recht op me af. Er kwamen bommen uit en die vielen achter de schuilkelder. “Er vallen bommen!, Er vallen bommen!” riep ik. Maar mijn familie in de kelder geloofde me niet. Een paar dagen later werden drie bommen vlak bij de schuilkelder gedemonteerd. Ik vroeg of ik er eentje mee mocht nemen. Dat mocht, want hij was gedemonteerd. Thuis liet ik hem zien en zei ik: “Zie je wel dat ik bommen heb gezien!”’