‘Ik wist niet wat ik zag: mensen kusten en knuffelden elkaar!’

Als oudste uit een gezin met elf kinderen leert Irene Gefferie anderen graag iets bij. Zo ook Jasmin (17), Eugene (19) en Raquele (21) van ROC TOP uit Amsterdam-Zuid. Zo wil de in Suriname geboren verteller dat de studenten goed articuleren en helpt ze Eugene, die uit Ghana komt, met zijn uitspraak.

Wanneer kwam u naar Nederland?
‘Op mijn 21^e, vanwege de liefde. Ik ben opgegroeid in een prettig gezin in Suriname. Ik was de oudste van zestien, waarvan een deel kinderen van mijn vader en een andere vrouw. Ik was zorgzaam als een moedertje voor iedereen en deed het heel goed op school. In de zomervakantie deed ik alle lesjes voor het hele jaar. Daardoor lette ik tijdens de les niet meer op en kreeg ik strafwerk omdat ik teveel kletste. Vijfhonderd strafregels: ‘Irene babbelt teveel in de klas’, ‘Irene brengt de hele klas aan de gang’. Iedere vrijdag moest mijn vader op school komen. Ik haalde goede cijfers, maar stoorde in de klas. We kregen geschiedenisles over Suriname, over Nederland en de wereld. We leerden waar wij vandaan kwamen. Ik ben een nakomeling van slaven, die naar Suriname zijn gebracht.’

Heeft u zelf wat gemerkt van het slavernijverleden?
‘In de taal hebben ze veel nagelaten. Verder hebben we niet alle informatie meegekregen over ons slavenverleden. Pas toen onze eigen mensen onderzoek deden, ontdekten we meer daarover. Alles werd in de slavernijtijd geregistreerd, maat onze namen hebben ze afgenomen. Jij, Eugene, zou een neef van ons kunnen zijn. Maar dat weten wij niet.
Op school leerden we alles over Nederland, ook al waren we er nog nooit geweest. We wisten van de hoogovens, de Kalverstraat, Michiel de Ruyter , hoeveel provincies er waren. Wij kennen Nederland misschien beter dan de kinderen die hier geboren werden.
Thuis sprak ik met mijn moeder Surinaams en Nederlands. Mijn vader sprak alleen Nederlands. Hij sprak geen Surinaams met mij. Tot hij hier naar Nederland op vakantie kwam. Het viel hem op dat ik alleen Surinaams sprak. Dat deed ik hier omdat ik onverstaanbaar wilde zijn. Met vrienden sprak ik beiden.’

Hoe was de haarstijl in Suriname in uw tijd?
‘In mijn tijd moest je je kroeshaar een beetje stijl maken. Of je maakte een natuurlijke krimp, om het een beetje zachter te maken. Ouderen hadden een press-kam, die maakten ze heet en dan maakten ze het daarmee glad. Als meisje had je niets te zeggen over je haar. Je moeder kamde je haar, dus als je tien dochters had, was je wel even bezig. Als oudste zus nam ik dat vaak van haar over. We droegen vlechten, dat was netjes. Ik mocht van mijn vader ook geen modern kapsel voor volwassen vrouwen dragen. Dat vond hij niet geschikt voor een meisje. We moesten ook gepaste kleding dragen, geen legging of korte rokken. Ik droeg altijd een lange jurk. Jongens moesten een korte broek aan.’

Wat was uw eerste indruk van Nederland?
‘Nederland was goed georganiseerd, ik keek mijn ogen uit, en is dat nog steeds. Wat ik niet begreep was dat mensen aan elkaar zaten op straat. Ze kusten en knuffelden elkaar. Ik wist niet wat ik zag! Dat paste niet bij mijn cultuur. In Suriname deed je dat niet. Je zag je vader en moeder ook niet vrijen. Mijn moeder zei vroeger als ik ergens naartoe ging: “Niemand mag je aanraken.” Ik was bang dat ik later nooit aan de man zou komen. Mijn moeder en ik vertelden alles aan elkaar. Ze leerde ons respect hebben en beschermde ons ook. Maar als we iets hadden gedaan en daarvoor straf kregen, zei ze: “Dat is goed voor je.” Je moest leren ook respect voor anderen te hebben en te leren van je fouten. Dat wil ik jullie ook meegeven. Ken jezelf en heb respect voor jezelf en zeg tegen jezelf; niemand laat mij doen wat zij willen, ik doe wat ik wil, ik ken mijn waarde als meisje. Voor de jongens: heb respect voor meisjes. En blijf leren, tot je zo oud bent als ik. Werk, verdien je geld, spaar en koop een huis.’