‘De Indonesische vrijheidsstrijd vond ik de meest gewelddadige periode’

Carl Hagenaar vindt het jammer dat er op scholen weinig aandacht wordt besteed aan de koloniale geschiedenis. Daarom is hij blij dat hij door het vertellen van zijn verhaal aan Manuel, Jaymie, Zorah en Emily iets kan bijdragen. In een klaslokaal op OBS Wereldwijs haalt Carl herinneringen op aan zijn leven met zijn oma in Indië. Hij waarschuwt de kinderen dat ze wel luid en duidelijk moeten praten, want hij hoort niet meer zo goed.

Door wie werd u opgevoed?
‘Omdat mijn ouders tijdens de oorlog in een jappenkamp zaten, werd ik door mijn Indonesische oma opgevoed. Ik word altijd emotioneel als ik over mijn oma praat, want zij heeft mij in moeilijke tijden opgevoed en ik heb veel aan haar te danken. Zij was in die tijd eigenlijk mijn moeder. Ik zag mijn ouders pas weer toen ik tien jaar was. Ik was de lieveling van mijn oma, ik werd door haar anak mas genoemd. Ze noemde me nooit bij mijn voornaam. Iedere ochtend vroeg ze wat ik die dag wilde eten en elke dag wilde ik hetzelfde, sayur asem, een soort soep met heel veel groente en een vleesgerecht. Ik werd tot op het bot verwend door mijn oma. Ze was altijd eerder wakker dan ik. Op een ochtend kreeg ik mijn oma niet wakker en toen bleek ze te zijn overleden. Mijn steun en toeverlaat was mij ontnomen.’

Wat hebben uw ouders meegemaakt tijdens de oorlog?
‘Toen ik werd geboren, werd mijn vader al snel gemobiliseerd voor het leger, want de Tweede Wereldoorlog was op komst. Hij is vrijwel meteen gevangengenomen door de Japanners en moest aan de Birmaspoorweg werken. Mijn moeder is ook gevangengezet, omdat zij een hele lichte huidskleur had. Mijn oma en ik hadden weinig last van de oorlog. Ik had een donkere kleur, dus ik hoefde niet naar het kamp. Na de oorlog kwamen mijn ouders weer terug. Ik vond het spannend. Ik kende mijn vader niet en mijn moeder kende ik nauwelijks. Mijn vader had trauma’s opgelopen in die oorlogsjaren en reageerde dat af op mij. Daardoor hadden we helaas een moeizame relatie.’

Heeft u zelf ook vervelende dingen meegemaakt in Indië?
‘De Indonesische vrijheidsstrijd heb ik heel bewust meegemaakt; toen was ik ook al wat ouder. Voor mij is dat de meest gewelddadige periode van de koloniale geschiedenis. Ik heb als kind lijken op straat zien liggen en vlotten voorbij zien komen met lijken erop. Mijn oma had drie honden en die waren op een dag verdwenen. De lichamen werden later zonder poten en snuit terug in de tuin geworpen. Ze waren over een grindpad getrokken en ik zie mijn oma nog met een pincet die steentjes uit de buik proberen te halen. Ze wilden het huis van mijn oma innemen, maar zij weigerde het op te geven. Op een ochtend stonden ze met een man of dertig met allemaal manchetten in de tuin. Ze waarschuwden ons dat als we de volgende dag niet weg zouden zijn we vermoord zouden worden. Diezelfde middag hebben we een koffer gepakt en zijn we vertrokken.’

Hoe heeft u Nederlands leren praten?
‘Dat was vroeger op school hier de allereerste vraag die een medeleerling mij stelde. Ik vond het wel grappig, volgens mij was hij gewoon geïnteresseerd. Mijn broer werd daar altijd ongelofelijk kwaad om. Die stond altijd te vechten op het schoolplein als die vraag weer werd gesteld. Ik legde altijd heel rustig en geduldig uit hoe wij in Nederlands-Indië leefden. We woonden dan wel ergens anders, maar we werden opgevoed in een Nederlandse cultuur. Koninginnedag werd in die tijd uitbundiger gevierd in Indië dan in Nederland. Met Oud en Nieuw en met kerst aten we altijd Hollandse pot. Wij hadden Nederlandse les, gingen naar een Nederlandse school en hadden Nederlandse leerkrachten. Ik zag die vraag niet als discriminatie. Ik heb nooit iets vervelends meegemaakt op dat gebied. Mijn kinderen geloven me niet en soms denk ik dat ik het misschien heb verdrongen, maar ik kan me echt niets herinneren.’