‘De Duitsers moesten eens weten wat ik allemaal deed’

Anna en Rick van OS de Romte in Tytsjerk (Friesland) gaan op de fiets naar Oebele en Anneke Leistra. Het is begin april en er ligt sneeuw. Oebele woonde tijdens de oorlog op de Súderein, dicht bij het tankstation, samen met zijn ouders, zijn oudere broer en zijn broertje en zusje. Anneke woonde toen ook in Tytsjerk, op de Lytse Geast. Haar heit was bakker Buruma.

Hoe was de oorlog voor u?
‘Ik was maar kwalijk ouder dan jullie. Ik was elf en kwam net van de basisschool. Timmerman wilde ik worden. Maar er was geen brandstof voor de ambachtsschool, dus dat ging niet door. Toen kon ik via via bij de timmerfabriek van Harm de Boer in Burgum aan het werk. Bij gebrek aan hout maakten we kleinere dingen, zoals kinderspeelgoed en bijouteriedoosjes. De fabriek was mijn plekje in de oorlog. Mijn baas, dat wist ik eerst niet, zat bij de ondergrondse, bij het verzet dus. Als jong baasje kon ik gaan en staan waar ik wilde, de Duitsers hadden het niet gemunt op jongens van mijn leeftijd. Als er een razzia was, kreeg mijn baas een seintje. Er zat namelijk iemand met een dubbelrol bij de SS’ers op kantoor in Glinstra State. Ik ging dan snel op de fiets naar Eastermar om de onderduikers te waarschuwen. “De Duitsers komen eraan!” zei ik dan. Als ik dan op de terugweg de overvalwagen van de Duitsers tegenkwam, dacht ik: ha, jullie zijn mooi te laat.’

Vond u dat ook spannend?
‘In het begin dacht ik: die Duitsers moesten eens weten wat ik allemaal doe. Dan was ik ook wel een beetje bang. Maar steeds meer wende het. Ik deed altijd een ander jasje aan of ik had een alpinomuts of een pet op, zodat ze mij niet zouden herkennen. Ik moest ook wel naar Garyp, naar Elzinga, de meelkoopman. Het huisje staat er nog steeds. Ook daar moest ik zeggen dat de Duitsers onderweg waren, zodat de onderduikers en jonge mannen op tijd weg konden komen. Ik was pas veertien. Mijn ouders wisten van niks, anders mocht ik natuurlijk nooit meer naar de timmerfabriek. Ik heb het ze pas na de oorlog verteld.’

Kon u wel blijven werken met de houtschaarste?
‘Aan het eind van de oorlog was er ook geen hout meer voor speelgoed. We zetten toen nieuwe zolen onder versleten klompen. Bij het rondbrengen van de klompen naar klanten, zaten dan soms illegale blaadjes onderin de zak. En soms ook een revolver. Die moest ik dan naar een timmerman in De Westereen, die ook in het verzet zat, brengen.’

Wat heeft u verder nog meegemaakt in de oorlog?
‘Kijk, dit is Nelly. Dat paard was ontzettend tam. Mijn oudste broer heeft er wel eens bij in de stal geslapen. Mijn heit moest voor Klaas de Graaf, een aardappelkoopman op de Lytse Geast, één keer per maand naar Ternaard voor aardappelen. Toen ie een keer ziek was, zei hij dat ik moest gaan. Maar ik wist niet waar het was. De bewegwijzering was destijds weggehaald om de Duitsers niet wijzer te maken dan ze waren. En er was natuurlijk ook nog geen TomTom. Maar hij zei: “Nelly weet de weg wel. En als je het niet vertrouwt, laat je de teugels maar vieren, dan gaat Nelly wel de goeie kant op.” Dus ik ging op weg. Op een gegeven moment was ik op een kruispunt op de klaai en dacht bij mezelf: moet ik nu links of rechts? Nelly ging uit zichzelf rechtsaf en zo kwam ik aan in Ternaard. Maar ik wist nog steeds niet bij welke boer ik moest zijn. Nelly ging ook daar zelf, zo ergens het erf op en de bewoners zeiden: “Ah, daar ben je al.” Ik was er nooit gekomen zonder Nelly.’

.’