‘Toen de knallen kwamen, zijn we onder de tafel gaan zitten’

De interviewers Riham, Trijntje en Soujoud uit groep 7 van basisschool de Kinderboom uit Amsterdam-Noord gaan met de auto naar Els Burger (1941) die opgroeide in de Spechtstraat. Het is heel bijzonder om alle spullen te zien die mevrouw Burger nog uit die tijd heeft. Behalve foto’s, voedselbonnen en een granaat, is er zeep en zelfs een blik smeerkaas bewaard gebleven!

Hoe zorgde uw moeder voor eten?
‘In het begin ging dat nog wel. Mijn vader moest in 1942 naar Duitsland om te gaan werken, dus bleef mijn moeder over met mij, een kleine baby, en mijn oudere zus. Mijn opa had ook een volkstuintje, dus daar konden we ook nog weleens iets vandaan halen. Mijn moeder fietste ook vaak naar Broek en Waterland om eten te halen bij de boeren. Natuurlijk ging dat de ene keer beter dan de andere en aan het einde van de oorlog werd dat lastiger. Tijdens de Hongerwinter was er natuurlijk vrijwel niks meer in Amsterdam. Mijn opa had een huisje bij zijn volkstuintje, dus toen er bombardementen waren in Amsterdam Noord, sliepen we daar weleens. Ik kan me nog heel goed herinneren hoe erg dat naar teer rook, want daarmee smeerde hij het hout in.’

Hoe was de Hongerwinter?
‘Dat was natuurlijk verschrikkelijk. We aten weleens bloembollen, dat was echt verschrikkelijk vies. En gelukkig soms iets van het volkstuintje, maar dat was te weinig.  Uiteindelijk zijn we naar Groningen gegaan, naar iemand waarmee mijn vader ook in Duitsland aan het werk was. Die had gezegd dat we daar naartoe mochten komen, en zo eindigde ik dus in Blijham. Daar was gelukkig eten genoeg en daar zijn we uiteindelijk gebleven tot na de oorlog, om aan te sterken. Ik kan me de treinreis naar Groningen nog goed herinneren. We hadden zes uur in de trein gezeten, toen we er plots uit moesten, omdat ze dachten dat de trein gebombardeerd zou worden. Er vlogen vliegtuigen van de Engelsen en Amerikanen over, want die waren toen al bezig met bombardementen in Duitsland. Dus toen hebben we naast de spoorbaan in een weiland gelegen, totdat het over was. Uiteindelijk zijn we veilig in Groningen aangekomen.’

Heeft uw familie de oorlog overleefd?
‘Ja, allemaal gelukkig! Maar er werd na de oorlog nooit over de oorlog gepraat, zowel door mijn vader als mijn moeder niet. In Amsterdam-Noord zijn er ook veel bombardementen geweest, rondom de Fokkerfabriek en ook in de Spechtstraat. Toen de Rosakerk werd gebombardeerd, waren mijn zusje en ik thuis met mijn oma, mijn moeder was groenten halen bij de boer. Toen de knallen kwamen, zijn we onder de tafel gaan zitten, en naar de wc gekropen, want dat was het kleinste, maar ook het veiligste kamertje in huis. Er werd hard op de deur gebonsd en we dachten dat het soldaten waren, maar het waren mensen van de fabriek, die ons eigenlijk kwamen helpen.’

Hoe was het op school tijdens de oorlog?
‘Wij zaten in een hele grote klas, met maar liefst vijftig leerlingen en één juf. Ik ging al heel erg vroeg naar de kleuterschool. Op deze foto  was ik degene met die grote strik! Maar veel klasgenootjes kijken heel erg verdrietig omdat alle vaders aan het werk waren, we honger hadden en onze moeders verdrietig waren.’

Ging uw vader ook werken in Duitsland?
‘Ja, mijn vader moest ook verplicht in Duitsland werken, bij de munitiefabriek. Aan het begin van de oorlog mocht hij soms nog op bezoek komen thuis. Maar als hij ging, dan moest mijn oom, die ook in de fabriek werkte, altijd blijven, hierdoor moesten ze altijd terugkomen. Mijn moeder vertelde later dat als hij dan eventjes thuis mocht komen, dat ze dan alleen maar achter de naaimachine zat om jasjes te maken van dekens. Het werd in de winter extreem koud, dus maakte ze jasjes voor de Russische kinderen die ook moesten werken in de fabriek. Er waren ook bombardementen op het kamp waar ze waren, dus het was helemaal niet fijn dat mijn vader in Duitsland moest werken. Aan het einde van de oorlog mocht mijn vader helemaal niet meer terug.’