Frits Rijnenberg ontvangt leerlingen Fien, Marit, Lie en Roman van het Rudolf Steiner College in Haarlem bij hem thuis. Hij woont in woongroep ‘Lieflijk Indië’ dat hij mede heeft opgericht. Ze worden verwelkomd met spekkoek en veel hartelijkheid. Meneer Rijnenberg is in 1931 geboren in Jakarta. Zijn vader was Indisch en zijn moeder Indonesische. Hij heeft twee oudere broers en drie zusjes. Meneer Rijnenberg blijkt een hele goede verteller en neemt de leerlingen mee langs zijn boeiende en soms verdrietige levensverhaal.

Hoe begon de oorlog voor u?
‘Ik was 11 jaar toen de Japanners in 1942 ons land bezetten. Een jaar later was ik nog de enige man in huis. De Japanners wilden iedereen die maar iets met Nederland te maken had in een kamp opsluiten. Mijn oudste broer zat bij de Marine en was al snel door de Japanners opgepakt. Hij moest werken aan de Birma Spoorlijn. Mijn tweede broer moest een jongenskamp in, omdat hij Indisch was én ouder dan 15 jaar. Ik was toen onder de 15 jaar, dus ik hoefde nog niet het kamp in. In 1943 overleed mijn vader. Dat werd het jaar van tranen. Het voelde alsof ik alleen op de wereld was. Ik moest voor mijn moeder en drie zusjes zorgen. Mijn moeder, een schat van een vrouw, was Indonesische en wist niet zoveel van de Westerse gewoontes.
Vóór de oorlog gaf mijn Indische vader ons een Westerse opvoeding. Hij vond het belangrijk dat wij het hele pakket kregen, dus mijn broers en ik gingen naar een katholieke basisschool. Hier kregen we naast de normale basisschool bij de Katholieke Jongeren Organisatie ook muziek, schaken en bridgen. Bij de padvinderij leerde je overleven in de natuur en koken. Ik had een hele goede band met mijn broers.

Wat gebeurde er met u en uw gezin na de Japanse bezetting?
‘Na het einde van de oorlog in 1945 begon de vrijheidsstrijd. Indonesië wilde onafhankelijk worden. Ik was nog steeds de enige man in huis. De Indonesische vrijheidsstrijders gingen van huis tot huis. Veel Nederlanders en Indische Nederlanders zijn in die tijd vermoord of gemarteld. We waren erg bang. Mijn vrienden schoten te hulp. Ze zeiden dat we binnen moesten blijven en gaven mij een pistool om het gezin te kunnen beschermen. Ik heb het pistool gelukkig niet hoeven te gebruiken, maar ik had iemand gedood als het nodig was geweest. Ik was inmiddels 15 jaar.’

Hoe waren de omstandigheden in die tijd?
‘We woonden in die tijd in Bandung en konden heel moeilijk aan eten komen. Wij woonden in het noorden van de stad. Alle winkels en markten zaten in het zuiden, maar daar zaten de vrijheidsstrijders. Mijn goede vriend Harry Sibbalt ging soms via sluiproutes toch eten voor ons halen. Op een dag wilde hij weer gaan, maar we wisten via berichtgeving dat het op die bewuste dag te gevaarlijk zou zijn. We hebben Harry gesmeekt om niet te gaan. Hij ging toch en is nooit meer teruggekomen. Hij is op gruwelijke wijze gedood. Vorig jaar ontdekte ik per toeval waar hij begraven ligt. Ik heb zijn graf in Indonesië bezocht. Dat was heel emotioneel. Ik praatte met hem alsof hij nog leefde.’

Wat was er met uw broers gebeurd?
‘Gelukkig kwamen mijn twee broers weer terug uit de kampen. Mijn oudste broer zagen we pas in 1946 weer in Bandung. Na 1947 moesten mijn broers en ik in militaire dienst, vechten tegen de Indonesische vrijheidsstrijders. Mijn oudste broer zat bij de Koninklijke Marine, mijn andere broer bij de Luchtmacht en toen ben ik, om het compleet te maken, bij de Landmacht gegaan.’

Hoe was de tijd na de onafhankelijkheid voor u?

Indonesië werd in 1949 onafhankelijk. Vanaf toen ging de nieuwe Indonesische regering iedereen met een Nederlandse link steeds meer buitensluiten en boycotten. Het werd steeds meer ‘eigen land en volk eerst’. Ik werkte bij een Duits ingenieursbedrijf, dus ik werd nog een beetje met rust gelaten. In de jaren zestig werd de sfeer en houding tegen de Indische gemeenschap zo vijandig dat mijn vrouw en ik besloten om toch het land te verlaten. De spanning was te hoog opgelopen. We verlieten huis en haard. In Nederland woonden we kleiner, we hadden onze dierbaren moeten achterlaten, er waren minder jobs, het was minder groen, maar toch waren we opgelucht. We hadden eindelijk rust.

Hoe vond en vindt u het in Nederland?
‘Ik heb veel moeilijke periodes meegemaakt, maar ik ben niet getraumatiseerd of verbitterd. Ik heb er goed mee om kunnen gaan. Nu woon ik in Lieflijk Indië. Deze Indische woongroep is een afspiegeling van wie er vroeger in Nederlands-Indië woonde. Het is net als toen een mengelmoes. Er wonen mensen uit allerlei landen. Wij als Indische gemeenschap kunnen niet meer terug naar ons vaderland Indonesië, onze wortels, maar we kunnen wel de wortels hierheen halen, naar Haarlem. Daarom hebben we Lieflijk Indië opgericht. De palmbomen in onze gemeenschappelijke tuin bloeien door onze warmte. Ik ben er heel gelukkig mee dat ik in Lieflijk Indië woon.’