Op een zonovergoten dag rijden Sophie, Lara, Jasmijn en Willemijn naar Bergen, waar Marc Driesssen (88) woont. Hij staat al te wachten als de leerlingen van de Kennemerpoort uit Alkmaar aankomen. Op de tafel staat allerlei lekkers klaar voor hen. Het ruime appartement is vol zon, iedereen heeft er zin in.

Hoe begon de oorlog voor u?
‘De oorlog begon hier op 10 mei 1940 toen het vliegveld in Bergen gebombardeerd werd. Op het vliegveld stonden veel mooie vliegtuigen, gemaakt door Fokker. Anthony Fokker was in Haarlem geboren en had zelf al jong een vliegtuig gebouwd waarmee hij rond de kerk van Haarlem vloog. Dat was een echt event.

De Nederlandse piloten op het vliegveld in Bergen dachten dat de Duitsers uit het oosten zouden komen, maar dat was niet zo. Ze kwamen als verrassing over de duinen. Alle vliegtuigen en hangars op het vliegveld in Bergen werden in een klap in puin gegooid. Ik herinner me de enorme rook die boven het vliegveld hing. Mijn vader vond het voor ons te gevaarlijk en bracht ons naar een vriendin die dominee was in Heerhugowaard.’

Waren jullie wel eens stout?
Mijn oudste broer hing vaak uit het raam op zolder en dan zong hij hard: ‘Wat je ook verbiedt dat doen wij lekker niet!’ Dat kon natuurlijk niet en mijn moeder greep hem dan in zijn nekvel weer naar binnen.

Heeft u bombardementen meegemaakt?
‘Er was regelmatig een enorm gebrom van Amerikaanse en Engelse bommenwerpers die overvlogen naar Duitsland om daar fabrieken te bombarderen. Op een dag kwamen er allemaal bommenwerpers laag overvliegen die bommen gooiden. Ik liep langs een grasveld en schrok vreselijk. Een man gooide me op de grond en ging op me liggen om me te beschermen. Gelukkig raakten de bommen een eind verderop pas de grond.

Op de duinen in Bergen aan Zee stonden ook grote kanonnen. We keken vaak naar de vliegtuigen die overvlogen en soms zag je dat de Duitse soldaten met de kanonnen Amerikaanse en Engelse vliegtuigen neerschoten. Ik had een boekje dat heette Wat vliegt daar? Van ieder vliegtuig zat er een plaatje in en kon je lezen hoeveel bommen het vliegtuig vervoerde en hoeveel mensen erin zaten. Als een vliegtuig uit de lucht werd geschoten, telden we de witte parachutes die naar beneden kwamen. Als ik maar zes witte pluimpjes zag in plaats van de acht die in mijn boekje stonden, wist ik dat twee inzittenden het niet overleefd hadden.’

Wat deed uw vader?
‘Mijn vader had een conservefabriek. De Duitsers wilden graag dat mijn vader voor hen ging werken, maar dat weigerde hij. Hij bouwde de conservefabriek daarna om tot de gaarkeuken van Alkmaar. Met weinig ingrediënten maakten ze soepen en pasta’s. Uit wortelen werd bijvoorbeeld een soort pasta gemaakt met veel vitamine A, ook was er af en toe vissoep. Vanuit de fabriek werd het eten verspreid naar locaties in de regio, waar mensen het konden afhalen.

Voor kinderen en baby’s kookten we pap. In Stompetoren haalden we de melk voor de pap. Al het eten ging in aluminiumkannen en werd via paard en wagens van Van Gend & Loos vervoerd naar kerken en scholen, waar het werd uitgedeeld.’

Hoe kwamen jullie aan informatie over de oorlog?
‘Er waren geheime krantjes die in kelders gedrukt werden op een stencilmachine. Ook was er een kapper die op een wandje alle informatie die hij hoorde ophing. Je kon dus altijd even bij de kapper langs om te kijken of er nieuws was.’

Heeft u de voedseldroppings gezien?
‘Omdat er veel honger was aan het einde van de oorlog, onderhandelde koningin Wilhelmina en de Britse premier Churchill met de Duitse officieren om luchtstroken vrij te geven waar vliegtuigen met eten veilig konden vliegen voor voedseldroppings.

Ik stond op het dak van de fabriek en zag hoe de vliegtuigen boven het vliegveld van Bergen voedsel naar beneden gooiden, fantastisch! Al dat eten ging naar onze fabriek en werd vandaaruit verdeeld. Toen we waren bevrijd klom een collega van mijn vader, met de vlaggenstok tussen zijn tanden, door de enorme fabrieksschoorsteen omhoog en plantte de vlag bovenop de schoorsteen.’

Lies Vogels-Staal woonde in de oorlog in de kazerne, vlakbij de Hasselbraam in Eindhoven waar Pom, Willemijn, Sam en Ferry op school zitten. Ze was destijds elf jaar, ongeveer even oud als de vier kinderen nu zijn. Die kunnen zich daarom helemaal inleven in hoe het voor mevrouw Vogels geweest moest zijn toen de oorlog uitbrak. Na afloop van het interview bedenken de kinderen zelf een titel voor hun interview, ‘Super Lies!’. Voor hen is ze een ‘super vrouw’ want met haar 94 jaar is ze fit, scherp, grappig en bovenal optimistisch, hoewel ze in haar leven zoveel heeft meegemaakt.

Hoe merkte u dat de oorlog begon?
‘Voordat de oorlog begon had ik een leven zonder zorgen, ik zat op de school die toentertijd op de locatie van de Wilgenhof was. We hadden voldoende te eten en woonden in een van de particuliere huizen behorend bij de kazerne aan de Tuinstraat omdat mijn vader marechaussee was. De Duitse soldaten marcheerden over de Sint Jorislaan, je kon ze duidelijk horen aankomen. Na hun komst hebben ze ook de kazerne bezet, ze waren heel dichtbij. Ik zag mijn vader weggaan en wist als kind in die tijd niet wat er ging gebeuren, dat werd je niet verteld. Mijn vader vertrok met de andere marechaussees via België naar Frankrijk en kwam uiteindelijk in Engeland terecht. Ze wisten in Engeland niet dat Nederland bezet was.’

Hoe vond u het dat uw vader weg was?
‘Niet leuk. We kregen summier bericht, wisten niet waar hij was. Pas eind 1940 hoorden we dat hij op 10 juni was overgestoken naar Engeland uit veiligheid. Omdat mijn vader weg was moesten wij verhuizen. Zo ging dat, het huis was van de marechaussee. We konden een huis krijgen in het Witte Dorp. Deze woningen waren net gebouwd, maar er woonden veel Duitse militairen. Daarom wilde mijn moeder er niet wonen. We zijn toen verhuisd naar de Treurenburgstraat 7 in het Villapark. Ik had daar geen vriendinnen in de buurt en we moesten onze mooie grote tuin achterlaten. Mijn vader is vier jaar weggeweest, toen hij terugkwam herkende hij ons bijna niet meer.’

Hoe was het Sinterklaas-bombardement en het bombardement na de bevrijding?
‘Het luchtalarm ging en dan moest je binnen blijven, maar we hoorden wel wat er allemaal gebeurde. In de kazerne had mijn vader de mestput helemaal schoongemaakt voor het geval er een bombardement kwam. De put was van beton en daar zouden we in kunnen gaan schuilen. Maar we woonden daar niet meer tijdens het Sinterklaas-bombardement. Ik heb alleen na de bevrijding hoeven schuilen, tijdens het bombardement van de Duitsers op 19 september 1944. Ik was niet thuis, ik was feest aan het vieren! We wilden naar huis gaan maar mochten niet terug. We dachten dat het vuurwerk voor de bevrijding was omdat de bommen oranje waren. Tijdens deze bombardementen heb ik in de Sperwerlaan bij iemand in de kelder geschuild. Mijn moeder was bezorgd omdat ze niet wist waar ik was.’

Hoe was de bevrijding voor u?
‘Het mooiste wat ik ooit meegemaakt heb. Ik ben de hele dag in de stad geweest toen de Engelsen binnen liepen. Met rijen dik stonden we in Eindhoven. En ’s avonds kwam het bombardement en was alles kapot. Ik had een verjaardagalbum gekregen in januari 1944, in die tijd was het de gewoonte om op je verjaardag handtekeningen te vragen. Op de dag van de bevrijding van Eindhoven had ik het boekje bij me en heb ik aan verschillende militairen handtekeningen gevraagd.

Later toen ik ouder was, had mijn schoonzoon restaurant De Waterkers op de Geldropseweg en ieder jaar kwamen twee veteranen bij hem eten. Toen ze er weer eens waren, ben ik op mijn fiets gestapt en naar het restaurant gegaan met mijn album, geen idee waarom ik dat had meegenomen. Een van de veteranen heette Babe. Ik bleek de handtekeningen van militairen uit zijn groep te hebben in mijn album. In 2000 ben ik naar een reünie van deze veteranen in de Verenigde Staten geweest. Daar waren ook Tom Hanks en Steven Spielberg, ze waren bezig met de serie Band of Brothers. Het is nu te zien op Netflix. Jullie moeten er zeker naar kijken!’

Sebastiaan, Samson, Inayaah en Willemijn zitten in groep 8 van basisschool Floralaan in Eindhoven. Ze mogen online de 88-jarige Dora Senders interviewen. Ze willen weten hoe zij als kind de Tweede Wereldoorlog in Eindhoven ervaren heeft. Dora was zeven jaar toen de oorlog begon en woonde in de Gagelstraat. Ze hadden thuis twaalf kinderen en de moeder van Dora was altijd ziek. Dora moest al heel jong voor haar tien jongere broertjes en zusjes zorgen.

Wat was uw reactie toen u hoorde dat het oorlog was?
‘We hadden als kind geen idee wat een oorlog was. Ik was pas zeven. Ik hoorde mensen praten over Duitse soldaten en bommen. Maar wat waren bommen? Ik wist het niet. Dus we waren bang, maar in het begin wisten we eigenlijk niet goed waarvoor. Later wel, toen er huizen, fabrieken en winkels gebombardeerd waren. Dat was zo erg, dat kun je je bijna niet voorstellen. Eerst was er dan een sirene om ons te waarschuwen dat er bommenwerpers in aantocht waren. Dan gingen we schuilen, op zoek naar een veilige plek. Maar eigenlijk waren we nergens veilig. Soms kwamen de vliegtuigen heel laag over en kon je de bommen eronder zien hangen. We mochten niet meer buiten spelen. We gingen nog wel halve dagen naar school, in een ander deel van de stad. Daarna holden we naar huis, omdat we bang waren voor de Duitsers met hun grote geweren. Zo zijn we vier jaar lang bang geweest, heel erg bang.”

Had u een schuilkelder?
‘Wij hadden zelf geen schuilkelder, maar onze buren wel. Daar mochten wij ook in als het luchtalarm afging. Ik dacht dat ik daar veilig was. Maar dat was helemaal niet zo. Het was geen stevige schuilkelder, het waren alleen maar wat plankjes en een gat. Maar gelukkig was ik nog te klein om dat te beseffen. Het allerergste van de oorlog was de angst voor de bombardementen. Wij woonden vlak bij de Philipsfabrieken en we wisten dat de Duitsers die grote gebouwen wilden bombarderen. Op 30 maart 1942 was er een groot bombardement in Eindhoven. Ik was toen met mijn moeder in de stad voor handwerkles in het Binnenziekenhuis. Na dat bombardement wilden we zo snel mogelijk naar huis, maar we moesten heel ver omlopen omdat de Willemstraat en de Mauritsstraat onbegaanbaar waren geworden. Bij thuiskomst stond ons huis er nog, maar er was niemand thuis. Wat waren we blij toen bleek dat de rest van ons gezin in de schuilkelder van de buren zat. Iedereen was veilig!’

Heeft u veel meegekregen van het Sinterklaasbombardement?
‘Ondanks de armoede kregen we ieder jaar met sinterklaas cadeautjes. Zo hebben mijn zussen en ik allemaal een keer een poppenwagen gekregen. Het was iedere jaar dezelfde poppenwagen, die mijn vader telkens in een andere kleur had geverfd, maar dat hadden wij niet in de gaten. We kregen een poppenwagen cadeau! Maar in 1942 was er op 6 december, net na de Sinterklaasviering, een heel erg bombardement. Ik wilde erna graag gaan kijken, maar dat mocht niet van mijn ouders. Na lang aandringen, mocht ik ’s middags gaan. Ik kwam in de straat waar een vriendje en een vriendinnetje van mij woonden. Zij lagen op straat, met een pop en een trein in hun armen. Ik snapte er niks van, waarom werden ze niet wakker? Ik was nog te klein om te begrijpen dat ze dood waren.’

Wat weet u nog van de bevrijding?
‘Dat was op 19 september 1944, we waren met z’n allen in de stad. We stonden te dansen en te springen om de bevrijding te vieren, we waren zo blij! Maar opeens kwamen er mannen aan en die zeiden: “Meisjes, jongens, vlug naar huis, er komen bombardementen aan!” We geloofden ze niet, we waren immers bevrijd. Maar ze waren serieus en we moesten echt naar huis. Net nadat we thuis waren, vielen de eerste bommen. Dus daar gingen we weer: schuilen in een hoekje van de kamer, van de keuken, onder de tafel. We hebben het gelukkig allemaal overleefd. Maar dat was zó erg, dat was echt een klap. We dachten dat het weer opnieuw oorlog was. De vreugde van de bevrijding sloeg heel snel om naar een groot verdriet.’