Seif, Rana, Dina en Kallista van het Mundus college in Amsterdam Nieuw-West interviewen mevrouw Josine Taus. Mevrouw Taus is opgegroeid in Suriname en ze vertelt hoe het daar was en hoe het voor haar was om naar Nederland te komen. Na het gesprek zegt ze dat ze aan de leerlingen nu al meer heeft verteld, dan ze ooit aan haar eigen kinderen heeft verteld.

Wat herinnert u zich van Suriname?
‘Mijn vader was directeur op een schooltje in een klein dorp. In dat dorp, kwamen kinderen zonder ontbijt op school, dus uit zijn eigen zak betaalde hij brood voor de kinderen. Daarom heeft de school de naam van mijn vader gekregen, de Tausschool, omdat hij zoveel heeft betekend voor die kinderen.’
‘Toen er een keer een feest was op de school, kwam er een dame met een eend onder haar arm op me af, ze zei: ‘Ik heb geen cadeautje kunnen kopen, maar ik heb wel een eend’. Ik kreeg gewoon tranen in mijn ogen. Ik zei: ‘Ah, dat hoeft niet’, maar ze zei: ‘Nee, je vader heeft veel voor mij betekend, neem het mee, ik geef het!’. Dus ik ging met een eend naar huis, ik vond het zo leuk.’

Merkte u dat Suriname een kolonie van Nederland was?
‘Op school hesen we elke dag de Nederlandse vlag en we moesten ook het Nederlandse volkslied zingen. Daar snapten we geen ene hol van. Maar mijn vader was directeur van die school en op zijn school hesen ze twee vlaggen; de Nederlandse en de Surinaamse vlag. En omdat ik zijn dochter was, mocht ik hem vaak helpen met het hijsen, dat vond ik leuk. Ik was nog jong en vond het gezellig. Eigenlijk pas toen ik in Nederland kwam en naar school ging, dacht ik pas ‘Shit, de Nederlandse vlag werd daar gehesen’ en toen pas werd ik bewust ervan dat dat vreemd was.’
‘In 1975 werd Suriname onafhankelijk en toen vroeg mijn vader of we Nederlander wilde worden of Surinamers blijven. We mochten kiezen van hem. Wij kozen ervoor om Surinamer te blijven. En die mensen die Nederland kozen, die vertrokken. Er was een soort leegloop uit Suriname. Mijn vader is altijd in Suriname gebleven, hij hield van zijn land. Ik ben toen ook gebleven, ik kwam wel later gegaan om te studeren.’

Waar kwamen uw grootouders vandaan?
‘Mijn overgrootouders kwamen uit India en Afghanistan, zij waren contractarbeiders. Mensen uit India werden na de afschaffing van de slavernij naar Suriname gebracht en werden geplaatst voor het werk dat de slaven deden. Ze kregen een contract en mochten na afloop van het contract terug naar India, maar mijn familie is in Suriname gebleven.’
‘In India werden ze geronseld. Er werd tegen hun gezegd: “Ga mee naar het land van paradijs, daar is alles geweldig en goed”. Mijn overgrootmoeder was gewoon met haar kind aan het winkelen en toen ze zo’n ronselaar tegenkwam had ze dat kind gewoon daar achtergelaten en  ging ze op de boot naar Suriname. Mijn overgrootvader was gevlucht voor de oorlog in Afghanistan en kwam in India aan. Hij zag een boot em daar is hij gewoon op gestapt. Hij wist niet wat voor boot het was, maar zo kwam hij in Suriname, daar komt mijn naam Taus vandaan. Ik heb dus ook Afganistaanse roots’
‘Mijn vader is grootgebracht door zijn grootmoeder, die uit India kwam. Wanneer die boot uit India aankwam, stonden er aan de kade allemaal mannen de boot op te wachten, die een vrouw uitzochten. Zo is mijn overgrootmoeder ook door een man uitgezocht en die man was rijk, hij had een hele boerderij waar ze gingen wonen. Mijn grootmoeder was kastelein, dus ze schonk drankjes in. Nadat de mannen hadden gewerkt, kwamen ze ‘s avonds bij haar een drankje doen. Het was niet echt een café, maar gewoon een balkonnetje van het huis met wat stoeltjes en krukjes.’

Wanneer bent u naar Nederland gekomen?
‘Ik ben op mijn 18de naar Nederland gekomen om te studeren. De eerste dag in Nederland heb ik veel gehuild, ik dacht: ‘Waar ben ik terecht gekomen?’ In Suriname hadden we een heel groot huis en toen kwam ik hier aanrijden en toen zag ik het appartement, waar ik zou gaan wonen en dacht; ‘Wauw, dit hele pand is voor mij’, maar toen bleek het dat maar twee venstertjes voor mij waren. Toen was ik echt in shock en heb gehuild, maar gaandeweg ben ik er wel aan gewend.’

 

Hoe begon de oorlog voor u?
‘Op 10 mei 1940 cirkelden vliegtuigen vijf minuten boven ons huis om vervolgens het vliegveld te bombarderen. We konden hiervandaan het vliegveld en de bombardementen zien. Dat was erg angstig; ik was bang dat de bombardementen op ons huis vielen. Alles trilde.
Het was dus oorlog. Mijn vader besloot tabaksbladeren te verbouwen in de tuin. Iedereen probeerde aardappelen te kweken, maar mijn vader zei dat die gestolen zouden worden. Wij hadden dus een geweldige tuin vol met die bladeren. We lieten de tabak drogen in huis; ook dat hing helemaal vol. Eenmaal droog gingen ze naar Hoorn om gesneden te worden. Onze tabak was niet van goede kwaliteit. Desalniettemin heeft mijn vader het kunnen ruilen voor veel voedsel. De tuin had nog nooit zoveel opgebracht!’

Hoe komt u aan die mooie topografische kaart hier?
‘Die heb ik gestolen van de Duitsers! Ik pikte nogal eens kaarten van ze. Ik kon gewoon op het vliegveld komen. Daar waren barakken waar ik ging vragen of ze nog brood hadden. Als ik dan in hun keuken kwam, waren de kaarten die daar vlakbij lagen snel van eigenaar verwisseld. Dat was mijn manier om de Duitsers dwars te zitten. Mijn ouders hadden er in het begin wat moeite mee. Het was toch stelen. Ze waren boos maar ze hadden er ook wel begrip voor en ik kreeg geen straf. Het zijn kaarten van het vliegveld, van de bunkers, van Bergen en een Nederlandse kaart van de topografische dienst, bedoeld om alles uit te meten. Echt goede kaarten zijn het. Alles wat er op geschreven is zijn Duitse strategieën, zoals het gebouwd en aangelegd werd in de oorlog.’

Deed u nog meer gevaarlijke dingen?
‘Ik vervoerde geheime informatie in mijn kniekousen. Veertien was ik toen. Via een geheime zender ving het verzet informatie op van de geallieerden. Ze tikten dit uit en stuurden het aan verschillende mensen. Ik had drie adressen waar dat dan naartoe moest. Berichten over het front en waar je wel en niet voor uit moest kijken.
Een keer zaten Duitsers in een hotel in Lisse waar ik over een verboden stuk stoep liep. Ik kreeg een paar flinke trappen tegen mijn achterwerk, maar de geallieerde brieven in mijn lange kousen zagen ze gelukkig niet. Mijn kousen waren een goede verstopplek omdat ik hele dunne benen had; de brieven vielen daarom niet op.
Iedereen die niet onmisbaar was moest op een gegeven moment weg uit Bergen. Mijn ouders gingen naar Kalverdijk en ik naar mijn tante in Lisse, omdat daar een Mulo was. Toen ik zeventien was kreeg ik een oproep om in Duitsland te werken. Die brief kregen alle jongens van mijn leeftijd, omdat de Duitsers mensen nodig hadden om in hun fabrieken te werken. Ik wilde niet dus ik besloot om onder te duiken bij mijn ouders in Kalverdijk. Ik pakte alles in een doos en ging op weg. Dat was heel lang lopen. Om zes uur was ik pas bij het Noordhollandsch Kanaal en toen ik in Alkmaar aankwam, was het al zeven uur ’s avonds, dan moest je binnen zijn. Ik wist niet wat ik moest doen en ging maar op de stoep zitten. Toen kwam er een Joodse man langs die ik kende omdat hij  ondergedoken was bij mijn ouders in de buurt. “We lopen samen door en dan komt het goed,” zei hij. En het kwam ook goed.
Twee keer maakte ik een razzia mee. Dan gingen we met een bootje het land in. Dat waren bootjes waarmee je je voortduwde met een vaarboom. Als je eenmaal in het land zat konden ze je nooit meer vinden. Vlakbij ons was een Duitse militaire barak met zes militairen die heel goed Nederlands spraken, ze kwamen van oorsprong uit het grensgebied en waren niet zo pro Hitler. Ze moesten spionnen vangen, maar over het algemeen lieten ze ons onze gang gaan. Als er een razzia kwam dan wisten zij dat vooraf, omdat zij ons waarschuwden. Kun je nagaan. Duitsers die ons waarschuwden!’