Het Joodse meisje Erna Fleischhauer was 11 jaar toen de oorlog in Nederland begon. Een jaar eerder was zij uit Duitsland gevlucht voor de Nazi’s .
Waarom kwam Erna naar Nederland?
“Erna wordt in 1929 geboren in Adelsdorf, een klein stadje in Duitsland. Ze woont op een boerderij. Haar vader is veehandelaar en haar moeder helpt in het bedrijf. In november 1938 breekt de Kristallnacht uit en wordt alles wat Joods is vernield. Een meisje dat bij Erna in de straat woonde verklaart later: ‘Erna’s huis werd geplunderd, alle meubels, potten en pannen werden gestolen. Ze hakten met messen in de kussens, er dwarrelden allemaal veren rond. Nazi’s verbrandden de spullen van de Joodse dorpsbewoners in een groot vuur en vernielden alle ruiten.’ Een half jaar later worden er speciale kindertransporten geregeld. Joodse kinderen kunnen naar Engeland om daar veilig te wonen. Het transport is alleen voor kinderen, ouders mogen niet mee. Erna gaat in haar eentje alvast op weg naar Engeland en haar ouders zijn van plan haar achterna te reizen zodra ze een visum krijgen.”
Waarom ging ze uiteindelijk niet naar Engeland?
“Vlak nadat Erna in Nederland aankomt, hoort ze dat haar ouders geen visum krijgen. Ze blijft in Nederland op haar ouders wachten. Ze wordt ondergebracht in een vluchtelingenkamp op Rottemerplaat. Daarna gaat ze nog naar een paar kindertehuizen in Hilversum en Wijk aan Zee tot ze wordt opgevangen door het vluchtelingencomité en naar het Lloyd Hotel wordt gebracht. Daar verblijft Erna met nog een aantal andere kinderen. Er zitten veel meer Joods-Duitse vluchtelingen in het Lloyd. Als de oorlog uitbreekt moet ze daar weg en wordt ze opgevangen door de bekende schrijfster Clara Asscher-Pinkhoff. Ze gaat bij haar in Groningen wonen. Al die tijd wacht Erna tot haar ouders komen, maar door de oorlog kan niemand het land in of uit.”
Heeft ze haar ouders nog gezien?
“Erna’s vader, Justin, wordt al snel naar concentratiekamp Dachau gebracht. Haar moeder, Bertha, wordt naar een getto in Polen gedeporteerd. Zonder dat Erna dat weet. Erna gaat terug naar Amsterdam en komt terecht op de Herman Elteschool. Dit was een Joodse school waar veel Joodse kinderen naartoe gingen die niet meer naar een gewone school mochten. Omdat Erna niet zo goed Nederlands leest en schrijft komt zij een klas lager terecht dan ze eigenlijk zou moeten zitten. De meester maakt een aantekening in zijn schrift dat Erna Fleischhauer na de ‘vacantie’ in klas 5 wordt geplaatst. Daar raakt ze bevriend met Alida Lopes Dias (Alie). Alie heeft een poëziealbum, waarin al haar vriendinnen schrijven. In zijn schrift houdt de meester ook bij wie er vertrekken naar Duitsland. Een voor een verdwijnen de meisjes die in het album hebben geschreven. Erna schrijft op 18 september 1942 als laatste vriendinnetje een versje in het album van Alie. Erna gaat naar school tot zij op 20 juni 1943 naar Westerbork wordt weggevoerd. Op 23 juli 1943 wordt ze in Sobibor omgebracht. Ze heeft haar ouders nooit meer gezien.”
foto’s: Marieke Baljé