Luuk, Sophie, Omaima en Magne stappen vanaf bassischool Het Wespennest in Amsterdam-Noord op de fiets richting Bertus Twiller. Het is maar 10 minuten fietsen dus ze kennen de buurt waar hij woont goed. Meneer Twiller wacht ze al op en zwaait vanachter zijn raam. Na een kort praatje gaan de kinderen zitten en stellen de vragen die ze op school hebben bedacht.

Wat heeft in de oorlog het meeste indruk op u gemaakt?
‘Dat er Joodse kinderen met hun ouders werden opgehaald en afgevoerd. Het waren mensen uit mijn buurt, ik woonde in de Gorontalostraat in Amsterdam-Oost, waar ik dagelijks mee optrok en zelfs mee in de klas zat. Dat was niet leuk, en het was ook niet leuk wat ze met deze mensen hebben gedaan. Ik heb ze daarna nooit meer gezien.’

Heeft u ook wel eens wat stiekem gedaan in de oorlog?
‘We haalden wel eens kolen tussen het spoor vandaan zodat we thuis de zelfgemaakte kachel weer warm konden stoken. Ook hebben een paar mannen uit mijn buurt van de Duitsers een paard gestolen en deze in onze keuken geslacht. Het beest werd in stukken gesneden en uitgedeeld aan anderen om op te eten. Een vrouw van de NSB-slager uit de buurt kwam erachter en wilde het verklikken. Mijn ooms zeiden toen dat als ze hen zou verraden ze, net als het paard, zou worden gevild. Omdat mijn ooms heel goed waren in hun vak als slachter, heeft ze dus maar niks gezegd…’

U bent nog als kind naar Groningen gestuurd omdat daar meer te eten was. Hoe vond u dat?
‘Het heeft wel indruk op me gemaakt want ik ben bijna een jaar van mijn broers en onze ouders weggeweest. En ik wist niet hoe het ze verging. Gelukkig kwam ik terecht bij een lief gezin. Mijn ouders en broers miste ik wel, maar er was daar beter te eten dan in Amsterdam. Mijn gastvader was zelfs kok! Ik had een gastbroertje en gastzusje, met wie ik op straat speelde. Grappig vond ik ook dat de wc buiten was, op een ingegraven emmer. Zou dit dezelfde emmer zijn geweest als die waar de aardappels in werden geschild…? Ze hebben goed voor mij gezorgd waardoor ik het fijn bij ze heb gehad. Toch was ik blij dat ik na de oorlog weer terug naar huis mocht.’

Ooit was Hans Notmeijer schooldirecteur, maar geschiedenis bleef altijd zijn lievelingsvak. Tegenwoordig vertelt hij verhalen op het Muiderslot, over ridders, de Middeleeuwen, maar hij weet ook veel over dinosaurussen. Hij kan prachtig vertellen. Vandaag heeft hij een kist bij zich met foto’s, kranten en spulletjes die hij ooit van zijn oma kreeg. Hij neemt Omaima, Manar, Azra, Zara van de IJdoornschool mee terug in de tijd. Precies wat zijn oma wilde toen Hans ‘meester’ was geworden. ‘Als je met kinderen gaat werken’, had ze gezegd, ‘kun je deze kist laten zien en vertellen hoe het was in de oorlog’.

Hebben uw ouders de Hongerwinter meegemaakt?
‘Ze waren allebei nog kind in de oorlog, maar hebben beiden de Hongerwinter meegemaakt. Mijn moeder werd toen ze ouder was, heel vergeetachtig, Alzheimer heet dat. De laatste paar jaar sprak ze vooral over de oorlog omdat dat héél veel indruk op haar had gemaakt. Als kind wist ze niet wat oorlog was, maar ze voelde wel dat er veel spanning was, ook in het buurtje waar ze woonde. Mijn vader was een jongetje van tien en hij vond het heel indrukwekkend als de Duitse vliegtuigen overvlogen. Ook hebben ze parachutisten gezien.’

Hebben uw ouders elkaar ontmoet in de oorlog?
‘Nee, ze hebben elkaar ontmoet tien jaar na de oorlog, in 1955 ongeveer. Toen was het leven weer een beetje normaal. Ik heb ook mensen gesproken voor wie de armoede het ergste was. In de laatste weken van de oorlog namen de Duitsers heel veel spullen mee zodat er bijna niets meer te eten en te drinken was. Pas in 1955 gingen mensen weer leuke dingen doen, zoals feestjes en dansen. Zo hebben mijn ouders elkaar ontmoet.’

Hebben uw ouders gehoord over de concentratiekampen?
‘Later wel. Maar als er over concentratiekampen gesproken werd, dan dachten ze: dat is zo gruwelijk, dat hebben mensen elkaar niet aangedaan. Ze geloofden het dus eigenlijk niet en dachten dat het overdreven was. Mijn moeder had wel Joodse vriendinnetjes op school en ja.. die waren opeens weg. Toen is ze gaan navragen en bleek dat ze naar Westerbork waren gebracht, naar het concentratiekamp. Ik heb wel krantjes waarin af en toe iets stond over concentratiekampen, maar in het nieuws werd er niet over gesproken omdat het werd geregisseerd door de Duitsers. Ze schreven alleen dat wat zíj wilden dat mensen te horen kregen. Ook radio’s hadden mensen niet, die moesten worden ingeleverd.’

Moesten uw ouders Duits leren om alles te kunnen lezen toen de bezetting er was?
‘Dat is een hele goeie vraag. Mijn moeder was te jong en mijn vader wilde geen Duits praten, maar mijn opa moest helpen opruimen toen de Ritakerk gebombardeerd was. Hij had zoveel met Duitse soldaten te maken dat hij vanzelf wat Duits moest gaan praten. Uiteindelijk was dat ook wel handig want zo kon hij ook duidelijk maken: ‘Help ons een beetje… er is geen eten en ik wil niet dat mijn kinderen dood gaan’. Na de oorlog bleek hij zo getraumatiseerd dat hij niets meer met Duitsers of Duitsland te maken wilde hebben, zoals op vakantie gaan daar naartoe.’

Firdaouss, Kandeel, Romaissa en Omaima van de IJdoornschool in Noord konden bijna niet geloven dat Hennie de Kat-Belkmeer al 89 jaar oud is. Ze woont nog in haar eigen huis, heeft een Facebookpagina en ze maakt de prachtigste Colour-by-Number schilderijen helemaal zelf met de hand, de kinderen kennen die alleen van hun telefoon. Vooraf is Romaissa zo zenuwachtig voor het interview dat al haar spieren er pijn van doen. Maar eenmaal binnen is dat gelukkig allemaal snel weer weg.

 

Had u ook huisdieren in de oorlog
“Ja, we hadden een hond en een kat. De hond die noemden we Maximiliaan van Ameland, want we woonden in de Amelandstraat en hij heette Maxi. De poes was een lapjeskat en die heette Woesti. Ze betekenden erg veel voor mij in de oorlog, maar toen ik in de Hongerwinter naar Drenthe ging met mijn broer en zussen konden ze niet mee en bleven ze bij mijn oom en tante. Daar hebben ze de winter niet overleefd. Misschien zijn ze wel opgegeten, dat weet ik eigenlijk niet.”

Is er nog iets ergs gebeurd dat u zich nog goed herinnerd?
“De Duitsers hebben mijn moeder tot drie keer toe gevangengenomen. Mijn moeder werkte voor het verzet. We hadden ook onderduikers in huis, en dat liep uiteindelijk fout. Mijn moeder heeft eens twaalf dagen vastgezeten, en ze is een keer opgepakt om te worden verhoord. In maart 1944 is ze opnieuw gearresteerd en uiteindelijk in concentratiekamp Dachau te werk gesteld in een munitiefabriek. Pas in juni 1945 kwam ze weer thuis. Ze was ongelooflijk vermagerd.”

Had u een beste vriendin in de oorlog?
“Ik had destijds een hele goede vriendin, Rietje Gerritsen. Ook haar ouders hadden onderduikers in huis. Ze zijn tegelijk met mijn moeder opgepakt en te werk gesteld in Dachau. Na de oorlog werd duidelijk dat een tante van Rietje hen verraden had; die heeft daarvoor zelfs ook nog 3 maanden in de gevangenis gezeten. Maar na de oorlog kwam die tante weer gewoon bij hen over de vloer. Vanaf toen wilde ik niks meer met die familie te maken hebben.”

Hoe beleefde u de Hongerwinter?
“Van december 1944 tot mei 1945 zat ik met mijn zussen en broer in Drenthe. Vanaf Amsterdam zijn we daar naartoe gegaan, het laatste stuk zelfs lopend. Mijn broer moest eigenlijk werken in Duitsland, maar ging met ons mee naar Drenthe om onder te duiken. Bij de IJssel moesten we een brug oversteken. Dat was best spannend want overal was controle. We hadden mijn broer verkleed als meisje, met een hoofddoekje op en een lange rok aan. Op de brug kwam naast ons een vrouw lopen, maar gelukkig zeiden mijn zusjes snel dat mijn broer niet kon praten omdat zijn kies net was getrokken.”