Noor, Judah en Lucy van de Olympiaschool interviewden Rob Zillisen bij hem thuis in Amsterdam-Noord, waar hij nu al bijna veertig jaar woont. Tijdens de oorlog woonde hij twee en drie hoog in een huis in de Amazonestraat samen met zijn moeder, vader en zijn broertje.
Hoe wist u dat de oorlog begon?
Het was pas in 1944, toen ik 6 jaar was, dat de oorlog voor mij begon. Op een nacht eind september 1944 schrok ik wakker van een geluid. Het was een Duitse soldaat die met zijn geweerkolf mijn slaapkamerraampje kapotsloeg. Hij schreeuwde en vroeg me waar mijn vader was. Mijn vader was ondertussen al wakker geworden en kwam kijken. Ik heb me toen opgesloten op de wc en deed het in mijn broek van angst.
De Duitsers hebben mijn vader die nacht meegenomen naar de gevangenis op de Weteringschans. Dat was de laaste keer dat ik hem gezien heb, want enkele maanden later is hij samen met 28 mede-gevangenen gefusilleerd op de Apollolaan, waar nu een oorlogsmonument staat. Ik moest altijd langs deze plek wandelen van school naar huis. Ik liep er die dag voorbij zonder te weten dat mijn vader tussen de dode mannen lag.
Waarom hebben ze uw vader meegenomen?
Mijn vader was een erg vrolijke man, maar hij kon niet tegen onrecht. Hij had een hekel aan onze overburen, want dat waren NSB’ers. Om hen te pesten, schilderde mijn vader bijvoorbeeld het plankje van mijn step oranje. Dat was natuurlijk verboden, want je mocht niets oranje of rood-blauw-wit in het straatbeeld tonen. Maar dit was niet alles. Mijn vader had door zijn beroep – buitendienstmedewerker van de sociale dienst van de gemeente Amsterdam – een vergunning om ’s avonds laat op straat te komen. Dat was heel speciaal, want tijdens de oorlog was er een avondklok. Hij kon dus ’s avonds op bezoek gaan bij een vriend, waar ze samen illegaal naar Radio Oranje luisterden. Met de informatie die ze op de radio hoorden, schreven ze anti-Duitse pamfletten die ze uitdeelden. Dat is het enige wat mijn vader gedaan heeft in de oorlog. Een verzetsdaad, maar wel van lichte wijze. Hij was geen man met het pistool, maar de man met de pen.
De NSB’er aan de overkant van de straat heeft mijn vader wel eens achtervolgd om te zien waar hij naartoe ging. Hij is naar de politie gegaan en zei: ‘Die meneer Zillisen, die moeten we ondervragen.’ Hierdoor startten de Duitsers een onderzoek: ze namen mijn vader gevangen en haalden ons huis ondersteboven, maar ze hebben nooit bewijsmateriaal gevonden.
Wat gebeurde er met u en uw familie toen u hoorde dat uw vader vermoord was door de Duitsers?
De avond van zijn dood kregen we het nieuws te horen. Het was verschrikkelijk, en mijn moeder heeft het nooit kunnen verwerken. Enkele dagen eerder voelde mijn vader volgens mij dat het te lang duurde voor hij werd vrijgelaten, en kon hij op wc-papier een afscheidsbriefje naar buiten laten smokkelen voor mijn moeder: ‘Tine, wees zelf flink, en bid veel voor mij. We hebben dat nodig. Vergeef me dat ik dikwijls hard tegen je geweest ben. Pas goed op jezelf, want je bent een sterke vrouw. Duizende kusjes, je liefhebbende Jacques”.
Na het nieuws kon mijn moeder niet meer in de Amazonestraat blijven wonen. Ze schreeuwde elke dag ‘vuile NSB’ers!’ naar de buren aan de overkant van de straat. Elke dag! Dat was erg gevaarlijk. Dus toen zijn we in november 1944 gevlucht naar Groningen, naar een oom van mijn moeder. Ik moest alleen met een wagen van het Rode Kruis mee, en ik hoorde overal schoten en bommen. Ik was zo bang dat ik in mijn broek plaste. Gelukkig kwam ik veilig in Groningen aan. Mijn moeder kwam samen met mijn broertje twee weken later. Daar maakten we in april de bevrijding mee.
