De 79-jarige Ab Alexandre vertelt aan Jack, John, Binish en Zenxy over zijn jeugd op Midden-Java. Hij is geboren in een jappenkamp. Op zijn 8^ste verhuisde hij naar Nederland. Aan de leerlingen van de Open Schoolgemeenschap Bijlmer in Amsterdam-Zuidoost beschrijft hij hoe hij met zijn zes broers en zussen in Nederland op twee kamers sliep. ‘We hadden het altijd gezellig.’

Wat weet u van uw voorouders?
‘Mijn opa komt uit België. Hij heette Alexandre, ik ben dus naar hem vernoemd. Mijn opa zag ooit op straat een advertentie van het Nederlands-Indische leger en besloot te solliciteren. Hij werd sluipschutter. Mijn oma was in die tijd getrouwd met een rijke man die een stuk ouder was dan zij. Hij gaf haar altijd cadeautjes, zoals dure sieraden. Maar mijn oma had genoeg van het huwelijk, verkocht enkele sieraden en huurde met de opbrengst een koets waarmee ze naar de kazerne reisde, waar mijn opa werkte. Zo ontmoette ze hem. Zij ging er aan het werk als huishoudster.’

Hoe zag uw jeugd eruit?
‘Toen ik werd geboren was mijn vader er niet. Hij wist niet eens dat ik bestond. Mijn vader was eind 1941 opgeroepen voor het leger. Maar die Jappen waren zo goed bewapend, ze hadden binnen no time het Nederlands-Indische leger verslagen. Iedereen is gevangengenomen en in kampen gezet. Het was een zware tijd, vooral als je de straat opging. Als je een soldaat tegenkwam, moest je zo diep mogelijk buigen. Deed je dat niet dan kreeg je de zweep op je rug. Mijn moeder was heel trots, zij boog nooit voor een soldaat en werd daardoor werd geslagen. Maar ze hield zich altijd heel sterk.’

Wat vond u van de reis naar Nederland?
‘Ik heb geen slechte herinneringen aan deze reis, omdat we op de boot gezellige spelletje deden. Maar toen ik dichterbij bij de kust van Nederland kwam, werd ik steeds angstiger. Op Midden-Java hadden we fabrieken hadden die ijs produceerden. Dat waren grote blokken ijs. Ik dacht dat deze blokken ijs ‘sneeuw’ waren en dat als het sneeuwde in Nederland er grote ijsblokken uit de lucht zouden vallen.’

Hoe was de aankomst in Nederland?
‘Eigenlijk was het wel een leuke tijd voor mij. We kwamen uit Indië en we waren al onze spullen kwijtgeraakt. Midden in de nacht kwamen we aan bij een ‘hotel’. Het heette wel een hotel maar het werd volgepropt met mensen uit Indië. Wij kregen twee kamers met z’n tienen. Ik denk dat je als kind zoiets gewoon accepteert. Mijn moeder en de oudere kinderen vonden het niet een plezier.’

Cas, John en Zwaan ontmoeten Pia Korstman in de lerarenkamer van de school zelf. En dat is niet voor niets. Pia (“Je mag wel Pia zeggen”) heeft tijdens de oorlogsjaren namelijk in dit gebouw op school gezeten. Later maken we nog een korte wandeling door de buurt en staan we niet alleen voor, maar zelfs in, het vroegere huis van Pia waar haar vader een melkwinkel had.

Hoe was de buurt tijdens de oorlog?
Ik heb net nog even door de buurt gelopen om te kijken waar iedereen woonde en waar de bomen die tijdens de oorlog allemaal omgezaagd waren stonden. Overal waren toen kleine winkeltjes, we hadden nog een echte kachel in huis en we speelden gewoon op de middenweg. Er waren veel minder auto’s dus de stoep was ook breder. Ik was zes jaar toen de oorlog begon en mijn vader had een melkwinkel bij het Westerpark. Daar verdiende hij niet genoeg mee en eigenlijk moest hij naar Duitsland om in een fabriek te werken. Toen zijn we naar de Van Speijkstraat verhuisd. Ik was negen jaar en kwam op deze school, die toen anders heette. Beneden zat een lagere school en boven de Mulo. Als kind werd mij niets verteld, mijn ouders beschermden mij. Ik wilde altijd heel graag leren, dus ik had zeker doorgevraagd. Er liepen wel overal militairen op straat en tijdens een oorlog ben je helemaal niet vrij. Je moet op je woorden letten en iemand anders is de baas.

Hoe was het hier tijdens de Hongerwinter?
Aan het begin van de oorlog had ik sportkousen gekocht. Ik groeide heel snel, maar nieuwe sokken kopen kon niet. Dus op het laatst had ik alleen nog maar sokjes aan. Mijn vader liep met de handkar naar Noord-Holland om klompen, die een klant van hem maakte, en melk te ruilen voor tarwe. Dan sliep hij bij boeren in het hooi. Er was altijd een kans dat het eten op de terugweg bij de pont in Noord weer werd afgepakt.
Kinderen konden een schaaltje en een lepel mee nemen naar school, dan kreeg je een beetje te eten. Je moest zorgen dat je gezond bleef, anders was je het haasje. Een meisje bij mij aan de overkant heeft lang op bed gelegen, zij was ziek van de honger. Daar woonde ook opoe Bom, ik ging haar vaak een beetje eten brengen. Als de kolen op waren, dan zat je in de kou. Mensen haalden zelfs hun deuren eruit om in de kachel te gooien. Om de school zat een houten schutting, die hebben ze gesloopt. Ik heb toen ook een stukje hout meegenomen. Dat moest ik van mijn moeder terug brengen, want dat was niet van ons.

Hoe vond u de bevrijding?
De bevrijding was fantastisch, iedereen danste op straat. Ik was verkouden en ben toen tussen de melkflessen in de etalage gaan zitten. Daar zag ik mensen arm in arm op straat dansen. Later heb ik nog meegelopen in optochten, verkleed als een margrietje in een groen pakje en met een wit hoedje op. Toen wilde een Canadees mij nog vastgrijpen, maar ik was toch echt nog te jong. Ik vond het wel mooi dat wij zo beschermd werden, maar toch had ik wel meer willen weten als kind over de oorlog. Later ga je pas vragen stellen. Jullie moeten echt van deze tijd genieten, want dit is de mooiste tijd van je leven. En blijf vooral leren!