Inez de Graf (1933) woonde tijdens de oorlog met zes broers en zussen en haar moeder in Zeewijk, Aruba, in de buurt van Sabaneta, dat weer vlakbij de grote olieraffinaderij van San Nicolas ligt. Al wordt ze nog altijd door de angsten van toen omringd, toch deelt ze graag haar verhaal met Rohan, Stephanie en Jeüel van basisschool De Morgenster.
Hoe merkte u dat het oorlog was?
‘Dat hoorden we op de radio. Aruba had altijd al bezoek van Duitse schepen gehad, maar nu het oorlog was werden we een doelwit, omdat we een van de grootste voorraden olie ter wereld hadden. Ik herinner me de vele Franse en Amerikaanse soldaten die met geweren in de hand schreeuwden: “Licht uit! Licht uit! Naar binnen!” Anders zouden de Duitse spionagevliegtuigen de lichten zien en weten dat ze in de goede richting zaten om uiteindelijk de olietankers te bombarderen. We zaten met het gezin thuis, in het donker, dicht bij elkaar. We spraken niet, of heel zachtjes, en we huilden en bidden veel. Ook een tante en twee kinderen kwamen bij ons wonen; ze hadden maar één paar kleren en schoenen mee. Eten was er ook niet veel; we leefden van aardappelen, rijst en bloem. Maar we waren tenminste bij elkaar, zodat we als het gebeurde, samen dood zouden gaan. De oorlogsjaren waren als een gevangenis. We waren aldoor bang om dood te gaan.’
Wat is u het meest bijgebleven uit die tijd?
‘Oh, kinderen, de angst. En ook het huilen, het bidden en de droefheid die we voelden als we op de radio hoorden hoeveel mensen, ouderen en kinderen ook, in Europa werden gedood. We waren bang, maar we gaven de hoop nooit op. En we hadden geluk dat het de Duitsers om de olie ging en niet om ons. Daarom waren hier zoveel Franse en Amerikaanse soldaten, om die olie te beschermen.
We gingen wel naar school, maar daar was de sfeer ook niet leuk. We moesten bevelen opvolgen en de juffen en meesters schreeuwden als je iets deed wat niet mocht. Als we via de luidsprekers in de straten werden gewaarschuwd, moesten we meteen naar binnen. Klonken de sirenes, dan meteen de schuilkelders in. Terug naar huis rende je. Er was altijd angst, altijd het gevoel dat je moest oppassen, dat je dood kon gaan en er was de onwetendheid. Je ouders vertelden niet veel om je te beschermen.
Een keer werd een olietanker gebombardeerd en vatte vlam. Dat was vlakbij huis, we zagen het gebeuren. Toen verhuisden we naar het midden van het eiland, waardoor we een langere afstand moesten rennen naar en van school. En je dus nog langer bang was.’
Wat voelt u nu nog wanneer u ons dit allemaal vertelt?
‘Angst. Maar ik wil jullie dit vertellen. Het is belangrijk dat jullie het weten. Dat jullie je ouders en grootouders vragen stellen over de slavernij, ook al kun je veel opzoeken tegenwoordig. Maar vraag hun naar wat zij weten. Lees, leer en vertel door.
Soms wil ik helemaal niet praten over die oorlogsjaren. Omdat ik de angst en droefheid nu nog voel. Die gaan nooit weg.
Inez de Graf zucht.
Al die jaren gevangen in donkere huizen. Het schreeuwen, de bevelen, de bom op de olietanker, je ouders zien huilen…. We huilden van blijdschap en dankbaarheid toen de oorlog voorbij was. Maar de angst blijft.’
