Wij zijn Chadia, Igor en Jules van tien jaar oud. Wij hebben meneer Ruud Has geïnterviewd over zijn ervaringen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Meneer Has had een heleboel te vertellen. Sommige verhalen vonden we heel bijzonder. Onder de indruk van het bezoek zijn we weer naar school gegaan.

Heeft u iets bijzonders meegemaakt tijdens de oorlog?
“Zeker. Ons huis is gebombardeerd tijdens de oorlog. Ik woonde in Amsterdam-Noord op de Varenweg, vlakbij de Fokkerfabriek. Gelukkig waren we tijdens het bombardement op vakantie bij mijn oom en tante. Daar kregen we een telegram dat er een bom op ons huis was gevallen. Toen we terugkwamen was er weinig meer over van het huis. De Hitlerjugend was alle huizen afgegaan om spullen uit het puin te halen. Later kwam ik erachter dat mijn vriend Adri was omgekomen tijdens het bombardement. Het gekke was dat we in de kelder onze kerstballen nog helemaal intact terugvonden. Geen enkele glazen bal was stuk. En dat terwijl onze piano in de bomen van het Florapark hing. Daarna zijn we in een huis in de Rivierenbuurt gaan wonen. Voordat wij kwamen woonde er een Joods gezin, veel van hun spullen lagen nog in het huis. Na de oorlog hoorden we dat de familie de oorlog niet overleefd had.”

Heeft u honger gehad in de oorlog?
“We hadden het wel zwaar tijdens de oorlog, maar echt honger heb ik niet gehad. Iedereen kreeg voedselbonnen waarmee je aan eten kon komen. Ik heb zelfs een keer in de Pijp een bonnenboekje gevonden. Mijn ouders waren daar heel blij mee. Eigenlijk hadden ze het boekje moeten inleveren, maar volgens mij hebben ze het gehouden. Mijn broer is geboren tijdens de oorlog en omdat we een baby hadden, kregen we extra eten. Mijn ouders hebben hem Ernst genoemd omdat het ernstige tijden waren. Ik heb nog van de melk van Ernst gedronken, toen we geen andere melk meer konden krijgen. Later, toen alles schaars werd, kon je bij de gaarkeuken eten krijgen. Ik ging daar met een pan naartoe om voedsel te halen voor de hele familie. Ik weet nog dat ik een keer met een emaillen pan op weg ging. Onderweg heb ik die laten vallen. Toen ik thuiskwam met de volle pan zaten er allemaal splinters in het eten. Dat konden we niet meer eten. We hebben de maaltijd gegeven aan de man die altijd voor ons raam om eten kwam vragen. Hij heeft alles opgegeten denk ik.”

Hoe was de Bevrijding?
“De Bevrijding was een groot feest. Maar er gebeurde ook nare dingen. Ik heb gezien hoe NSB’ers uit hun huis werden gehaald door verzetsstrijders met geweren. Die NSB’ers werden opgesloten. Ook werden de vrouwen die met de Duitsers heulden kaalgeknipt, midden op straat. Ik had geen idee wat ik ervan moest vinden. Ik weet nog wel hoe leuk het was toen mijn vader over de Bevrijding hoorde. Hij is meteen terug naar huis gegaan en ging koekjes bakken. Geen gewone koekjes, maar koekjes gemaakt van meel, zout en water. Die werden gebakken boven een klein kacheltje. Zo droogden de koeken uit en konden we ze eten. Ze waren alleen helemaal niet lekker!”

Wij zijn Chadia, Soumaia, Illiass en Dorsa en wij hebben mevrouw Hoff geïnterviewd. Ze heeft ons verteld over de bombardementen die zij heeft meegemaakt en over een NSB’er die tegenover haar woonde tijdens de Tweede Wereldoorlog. We vonden het heftige verhalen.

Tegenover u woonde een NSB’er. Maakte hij u bang?
“De man liep altijd in een zwart uniform met zwarte laarzen door de straat. Heel imponerend, maar ik geloof niet dat hij veel te betekenen had. We hadden in de wijk een parkje met bloemperkjes en hekjes. Daar hoefde hij dan niet omheen. Hij sprong over die hekjes. Om indruk te maken, belachelijk vond ik dat. Iedereen ergerde zich aan hem. Hij probeerde ons wel bang te maken, maar dat lukte niet. Je zag wel Duitsers op straat, zoals bij de bioscoop. Veel waren het er niet, maar af en toe in het park of in de tram. Er waren wel NSB’ers in de buurt die Joodse families hebben verraden. Die keken we vol afschuw aan.”

Hoe herinnert zich het bombardement dat u meemaakte?
“Het was een zaterdagochtend en ik had vakantie. Samen met een vriendinnetje zou ik gaan spelen, we stonden bij haar voor de deur. We hoorden het luchtalarm, wat betekende dat ik naar huis moest. Daar zat ik toen met mijn moeder en oudere zus op de bank. Ineens een donderende klap. Het huis schudde. De schilderijtjes hingen scheef. We wisten dat er een bom was gevallen, maar waar? Na een paar uur was het weer veilig en zijn we naar buiten gegaan. We zochten naar de plek en toen bleek dat er meerdere bommen in een klap waren neergekomen. Ik moest van mijn moeder naar huis, want ze hoorde dat er ook een bom was gevallen op een kerk waar op dat moment kinderen inzaten. We hebben ook vaak schoten gehoord. Dan zat ik met mijn handen over mijn oren, ik was zo bang. Soms duurde het een paar minuten, maar ook weleens een half uur. De wc onder de trap was voor ons de schuilplek voor als het gevaarlijk zou zijn, maar dat is nooit nodig geweest gelukkig. De huisarts verderop heeft wel onder zijn trap gezeten toen een bom in de straat werd gegooid. Hij heeft het overleefd.”

U speelde vaak bij de Joodse kennissen van uw ouders, wat is er met hen gebeurd?
“Het waren hele gewone mensen. Heel aardig en prettig. Ze hadden een leuke kat en wij hadden geen huisdieren, we mochten met hem spelen. Ze zijn opgehaald met de smoes dat ze naar werkkampen gingen. Mijn ouders hebben dat nooit geloofd. Zij wisten: gezinnen stop je niet in een werkkamp. Die worden gedeporteerd. Ver weg. En als de Duitsers de oorlog winnen, dan kwamen ze niet meer terug. Mijn ouders hebben vanuit ons huis gezien hoe ze weggevoerd werden, maar ik niet. Het was al bedtijd. Het echtpaar had een onderduikadres, maar is daar nooit naartoe gegaan. De man was driftig en wilde het de mensen bij dat adres niet aandoen. Zijn vrouw zei: ‘Ik blijf bij mijn man’. Geen van beiden is na de oorlog teruggekomen uit het concentratiekamp .”